Ευαγγελία Κ. Λάππα Μαθήτρια Γ’ Λυκείου 28 Δεκεμβρίου 2021 Η Αττάλεια είναι αρχαία Ελληνική πόλη της επαρχίας Παμφυλίας [1] (Μικράς Ασίας) ...
Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
28 Δεκεμβρίου 2021
Η Αττάλεια είναι αρχαία Ελληνική πόλη της επαρχίας Παμφυλίας[1] (Μικράς Ασίας) που ιδρύθηκε το 158 π. Χ. από τον Άτταλο τον Φιλάδελφο[2], βασιλιά της Περγάμου[3]. Στα αρχαία και ρωμαϊκά χρόνια ήταν σπουδαίο λιμάνι από εμπορική και στρατιωτική άποψη.
Μέρος από την ανάγλυφη παράσταση που βρέθηκε στα γκρεμισμένα Κάστρα της Αττάλειας. Πρόκειται για την ανάγλυφη παράσταση όπου ο Πρίαμος εκλιπαρεί τον Αχιλλέα να του επιστρέψει το σώμα του νεκρού γιού του, του Έκτορα. Βρίσκεται τώρα στο Μουσείο της Αττάλειας.
Κατά τα πρωτοχριστιανικά χρόνια αποτέλεσε σταθμός του Αποστόλου Παύλου και του Αποστόλου Βαρνάβα. Στη συνέχεια οι δύο τους απέπλευσαν για την Αντιόχεια (Πράξεις Αποστόλων κεφ. 40, εδαφ. 24 – 25). Η Χριστιανική κοινότητα της ανήκε στην Μητρόπολη Πισιδίας που είχε έδρα την πρωτεύουσά της Σπάρτη.
Η Αττάλεια ήταν πλουσιότατος σταθμός ανταλλακτικού εμπορίου. Είχε ναυπηγεία και Ναύσταθμο. Η ενδοχώρα ήταν πάρα πολύ εύφορη, είχε πλούσια κι απέραντα δάση, εκτεταμένες γόνιμες πεδιάδες και πολλά ζώα. Ολ’ αυτά συνετέλεσαν για την ταχύτατη ακμή της.
Με την ίδρυση της Ρωμανίας, η Αττάλεια περιήλθε από τους Ρωμαίους στους Έλληνες. Κατά την εποχή εκείνη, η πόλις αναπτύχτηκε κι αναδείχτηκε σαν «λαμπροτάτη πόλις» μέσα στα όρια της επαρχίας της Παμφυλίας. Εκεί ναυπηγούνταν τα περίφημα και ξακουστά πλοία, τα «Ατταλειάτα» ή «Πάμφυλοι[4]», σκαριά ταχύτατα και ευέλικτα, που ήταν ο φόβος και ο τρόμος των εχθρών τους. Ήταν ιδιαίτερα γνωστά για το ωραίο σχήμα, την ταχύτητα και το πλούσιο στόλισμά τους. Τα πλοία εκείνα ναυλοχούσαν στην Αττάλεια που ήταν τότε, μια από τις κυριότερες ναυτικές βάσεις της Μικράς Ασίας. Τον 11ο αιώνα ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός[5] έδωσε άδεια να διενεργούν το εμπόριό τους εκεί οι Βενετοί, οι οποίοι όμως εποφθαλμιούσαν τη πόλη.
Παλιά Βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Οι Τούρκοι την μετέτρεψαν σε τζαμί που με την μεγάλη πυρκαγιά του 1895 κατεστράφη.
Αργότερα περιήλθε διαδοχικά στους Σελτζούκους[6], στους Φράγκους[7], στους Οθωμανούς[8], τους Μογγόλους[9], τους Γενουάτες[10], τους Βενετούς[11] και τελικά πάλι στους Οθωμανούς.
Γκραβούρα του λιμένος της Αττάλειας του 1840. Μέσα στη θάλασσα διακρίνεται το Κάστρο που δέσποζε της εισόδου. Τα βράδια το λιμάνι έκλεινε με αλυσίδα από το Κάστρο προς την ξηρά. Η Γκραβούρα αυτή σχεδιάστηκε το 1840 από τον W.H. Barlett και χαράχθηκε από τον F.J. Hawell. Προσφορά Χαραλάμπους Σ. Ησαΐα.
Το 1895 μ.Χ. μια πυρκαγιά κατέστρεψε τις Ελληνικές γειτονιές. Από το 1913 οι Έλληνες που ήταν εγκαταστημένοι στην Αττάλεια υπέστησαν κάθε είδους διωγμούς, εξορίες, οικονομικό πόλεμο και άθλιες συμπεριφορές. Με την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην τριμερή συμφωνία του 1917 για τη μεταπολεμική διαίρεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ Ιταλίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου, η Ιταλία διεκδίκησε την Αττάλεια και την ενδοχώρα της. Έτσι στις 28 Μαρτίου 1919, σύμφωνα με την ανακωχή του Μούδρου[12], και στη συνέχεια με τη συνθήκη των Σεβρών[13] η Αττάλεια βρέθηκε υπό την κατοχή της Ιταλίας. Στις 31 Μαΐου 1921 τα ιταλικά στρατεύματα αποφάσισαν να αποσυρθούν από αυτή, κάτι που άρχισαν να κάνουν την αμέσως επόμενη μέρα (1 Ιουνίου 1921). Έτσι η πόλις πέρασε πάλι στα χέρια των Τούρκων.
Στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1922 και πριν ακόμα την υπογραφή της ανταλλαγής των πληθυσμών (1923), οι Τούρκοι, εξανάγκασαν όλους τους Έλληνες κατοίκους ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, ή κατάστασης υγείας και χωρίς να πάρουν κανένα περιουσιακό τους στοιχείο να επιβιβαστούν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα.
Το παλαιό Λιμεναρχείο (το κτήριο της «Καραντίνας») απ’ όπου εδίδετο η άδεια αποβίβασης των ταξιδιωτών), που κάηκε και δεν υπάρχει σήμερα.
Απ’ την Αττάλεια ξεκίνησε, τις μαύρες μέρες των 20ης Ιουλίου και 14ης Αυγούστου του 1974, ο κύριος όγκος των τουρκικών στρατευμάτων εισβολής, με αποβατικά πλοία, των επιχειρήσεων «Αττίλας 1» και «Αττίλας 2»[14], αντίστοιχα, για να σκλαβώσουν το βόρειο τμήμα της πολύπαθης Κύπρου μας, που το κατέχουν παρανόμως μέχρι και σήμερα.
Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, αλλά και γεγονότα που το αποδεικνύουν, υπάρχουν ακόμη και σήμερα εκεί Έλληνες, που οι παππούδες, οι πατεράδες τους και οι ίδιοι ακόμη δεν φύγανε ποτέ αλλά έμειναν ως κρυπτοχριστιανοί, όπως συμβαίνει σε πάρα πολλά μέρη της Μικράς Ασίας, και που περιμένουν-ελπίζουν, μέχρι και σήμερα να κυματίσει μια μέρα και στην Αττάλεια, η σημαία της γλυκιάς τους Πατρίδας, η Ελληνική Σημαία…
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Κύκκου (της Τζίκο – Παναγιάς της Ατταλειώτισσας) [15]
Αττάλεια
Πόλη αρχαία, τ’ Αττάλου,
δρόμος λαμπρός τ’ Αποστόλου Παύλου,
είσαι Ελλάδος λαμπρό μαργαριτάρι,
της Μικρασίας εσύ το καμάρι.
***
Ξένοι εσένα, Αττάλεια, ποθήσαν
Άραβες, Τούρκοι, Ιταλοί σε πορθήσαν
Όποιοι κι όσο και αν προσπαθήσαν
την Ελληνική σου ψυχή δεν νικήσαν.
***
Συ των Ελλήνων σπουδαίο λιμάνι
Της Μικρασίας αξίας διαμάντι!
***
Αν και οι Έλληνες φύγαν μακριά σου,
μόνον κρυφοί[16] παραμείναν κοντά σου
που ‘χουνε πάντοτε για προστασία
την Ατταλειώτισσα την Παναγία.
***
Ω! Συ Αττάλεια, Ελλάδος η κόρη
που σαι (στους Τούρκους) σκλαβωμένη ακόμη
Μα περιμένεις να έρθει μια μέρα
της λευτεριάς ν’ ανασάνεις αγέρα.
Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
22 Ιανουαρίου 2022
__________________
[1] Παμφυλία ονομαζόταν αρχαία παραθαλάσσια περιοχή στη Μικρά Ασία, που πήρε το όνομά της από την ομώνυμη θεότητα, που είναι γνωστή ως μία ηρωίδα από τη Μικρά Ασία, που απαντάται μόνο σε ένα μάλλον τοπικό θρύλο. Σύμφωνα με τον τελευταίο, η Παμφυλία ήταν κόρη του Ρακίου, ενός ήρωα της Κρήτης που πήρε ως σύζυγό του την κόρη του μάντη Τειρεσία, τη μάντισσα Μαντώ, όταν εκείνη πήγε στην Κλάρο ή στην Κολοφώνα της Μικράς Ασίας. Ο Ράκιος ήταν αρχηγός των Κρητών που είχαν εγκατασταθεί εκεί. Αδελφός της Παμφυλίας ήταν, σύμφωνα με αυτή την παράδοση, ο κορυφαίος μάντης Μόψος. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Παμφυλία (μυθολογία))
Η Παμφυλία εκτεινόταν ως στενή λωρίδα στα νότια παράλια «εν είδει» τόξου κατά μήκος του Παμφυλίου Κόλπου (ή κόλπου της Αττάλειας) μεταξύ Λυκίας προς Δυτικά και Κιλικίας προς ανατολικά, συνορεύουσα προς βόρεια με τη Πισιδία. Η παράδοση μνημονεύει ως αρχηγό των πρώτων Ελλήνων αποίκων στη Παμφυλία τον «Μόψον» που εγκαταστάθηκε εκεί αμέσως μετά την από τον Τρωικό Πόλεμο επάνοδό του και εξ αυτού η χώρα καλούταν αρχικά «Μοψοπία». Απετέλεσε τμήμα διαδοχικώς και κατά σειρά των κρατών: Περσίας, Μακεδονίας, Συρίας και Περγάμου που με την απόφαση του Αττάλου Γ’ περιήλθε το 130 π.Χ. με όλο του το Βασίλειο, στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ως ρωμαϊκή επαρχία. Αργότερα επί Κλαυδίου η επαρχία της Παμφυλίας ενώθηκε με την Λυκία, και μετέπειτα ο Γάλβας την απέσπασε από την Λυκία και τη προσάρτησε στη Γαλατία της Μικράς Ασίας. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Παμφυλία)
[2] Ο Άτταλος Β΄ ο Φιλάδελφος (220 π. Χ. – 138 π. Χ.) ήταν ηγεμόνας του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου στη Μικρά Ασία, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Ήταν γιος του Αττάλου Α΄ του Σωτήρος και της Απολλωνίδος. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αδελφού του Ευμένη Β΄ του Σωτήρος, από το 197 π. Χ. έως το 158 π. Χ., ο Άτταλος υπήρξε σημαντικός του σύμβουλος και ουσιαστικά συνδιοικητής του σε πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο. Μαζί, ασκώντας έντονα φιλορωμαϊκή πολιτική, κατάφεραν να μετατρέψουν την πατρίδα τους σε ελάχιστο χρόνο από ένα σχετικά ασήμαντο βασίλειο σε μια ισχυρότατη μοναρχία. Ο Άτταλος έδωσε το παρόν σε πολλές από τις μάχες που διαμόρφωσαν το πρόσωπο της ελληνιστικής Ανατολής κατά το 2ο αιώνα π. Χ., ενώ διεξήγαγε πολυάριθμους πολέμους ως σύμμαχος ή εχθρός σχεδόν όλων των ελληνιστικών κρατών. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έλαβαν χώρα και οι τέσσερις Μακεδονικοί Πόλεμοι, ενώ ο ίδιος έλαβε επίσης ενεργά μέρος στην καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας το 190 π.Χ., στη ρωμαϊκή εκστρατεία κατά των Γαλατών το 189 π. Χ., καθώς και σε πολέμους ενάντια στη Βιθυνία, τους Σελευκίδες, τον Πόντο, την Καππαδοκία (επί του σφετεριστή Οροφέρνη) και τη Θράκη. Ο Άτταλος διαδέχτηκε τον Ευμένη το 158 π. Χ. και κυβέρνησε για 21 έτη ακόμη, νυμφευόμενος τη χήρα βασίλισσα Στρατονίκη. Όπως και οι προκάτοχοί του, άφησε επίσης αξιόλογο πολιτιστικό έργο, ανάμεσα στο οποίο ξεχωρίζει η Στοά του Αττάλου στην πόλη των Αθηνών. Απεβίωσε σε ηλικία 82 ετών κληροδοτώντας το θρόνο του στον ανιψιό του, Άτταλο Γ΄ το Φιλομήτορα. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Άτταλος_Β΄_της_Περγάμου Άτταλος Β΄ της Περγάμου)
[3] Το Πέργαμον (ή Πέργαμος), η σημερινή πόλη Bergama, χτισμένη στις όχθες του ποταμού Κάικου, υπήρξε η πρωτεύουσα του ελληνιστικού βασιλείου των Ατταλιδών και μία από τις σημαντικότερες πόλεις των Ελληνιστικών χρόνων στη Μικρά Ασία. Οι βασιλείς του Περγάμου την μετέτρεψαν σε πνευματικό κέντρο του ελληνικού κόσμου, φιλοδοξώντας να αποκτήσει την αίγλη της κλασικής Αθήνας. Το πολεοδομικό σχέδιο του Περγάμου είναι πρωτοποριακό, ενώ αριστουργηματικά μνημεία, ανάμεσά τους ο βωμός του Δία, το ιερό της Νικηφόρου Αθηνάς, το ιερό της Δήμητρας, το γυμνάσιο, το θέατρο και τα ανάκτορα προδίδουν τη γοητεία και το μεγαλείο της ελληνιστικής πόλης, που διατήρησε τη σημασία της και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής περιόδου. (Πηγή: http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemma.aspx?lemmaid=5749&contlang=57 | Πέργαμον (Αρχαιότητα))
[4] Τύπος βυζαντινού πολεμικού πλοίου, τύπου Δρόμωνα, μεγαλύτερο από το Χελάνδιον. Στην εποχή του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου ο Πάμφυλος είχε 120 έως 140 κωπηλάτες. Την καταγωγή του ονόματός του, άλλοι την αποδίδουν στη Παμφυλία όπου εκεί και από τη ξυλεία της περιοχής ναυπηγούνταν, και άλλοι από το γεγονός ότι το πλήρωμα αυτού του τύπου συγκροτούνταν από ανθρώπους διαφόρων φυλών. (Πηγή: http://greekworldhistory.blogspot.com/2015/05/blog-post_15.html | Καρατόλιος, Κ. (2013), Το Υγρόν Πυρ και η συμβολή του στη βυζαντινή ισχύ, εκδόσεις Historical Quest)
[5] Ο Μανουήλ Α΄ ο Κομνηνός ή Μανουήλ ο Μέγας (28 Νοεμβρίου 1118 – 24 Σεπτεμβρίου 1180) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας του 12ου αιώνα (1143 – 1180), βασίλευσε σε μία κρίσιμη καμπή στην ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και της Μεσογείου. Ο Μανουήλ Α΄ ήταν τέταρτος και μικρότερος γιος του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού και της Ειρήνης της Ουγγαρίας. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Μανουήλ_Α΄_Κομνηνός | Μανουήλ Α΄ Κομνηνός)
[6] Σελτζούκοι Τούρκοι ή Σελτζουκίδες ή Τούρκοι του Ικονίου: Το πρώτο τουρκικό φύλο που ξεκινώντας από τις πεδιάδες του Τουρκεστάν διέσχισε την Περσία και έφτασε μέχρι τα παράλια του Αιγαίου και του Ελλησπόντου, όπου ίδρυσε ένα ισχυρό κράτος με κέντρο το Ικόνιο (11ος αιώνας). Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 13ου αιώνα το κράτος γνώρισε αξιοσημείωτη ευημερία. Μετά την ήττα από τους Μογγόλους το 1243 το κράτος των Σελτζουκιδών βρισκόταν σε αναταραχή ως τις αρχές του 14ου αιώνα, όταν διαλύθηκε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. (Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/10/gr/glosari/12gl.html | Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού)
[7] Οι Φράγκοι (λατινική γλώσσα: Franci ή gens Francorum) ήταν ένα σύνολο γερμανικών φύλων, το όνομα του οποίου αναφέρεται για πρώτη φορά σε ρωμαϊκές πηγές του 3ου αιώνα, συνδεδεμένο με φυλές στο Ρήνο, στο χείλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, ο όρος συνδέθηκε με τις εκρωμαϊσμένες γερμανικές δυναστείες εντός της καταρρέουσας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι οποίες τελικά διοίκησαν ολόκληρη την περιοχή μεταξύ των ποταμών Λίγηρα και Ρήνου και επέβαλαν την εξουσία τους σε πολλά άλλα μεταρωμαϊκά βασίλεια και γερμανικούς λαούς, αναγνωριζόμενες αργότερα από τούς Πάπες της Ρώμης ως διάδοχοι των παλαιών ηγεμόνων της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Φράγκοι | Φράγκοι)
[8] Οθωμανοί Τούρκοι ή Οσμανίδες: Τούρκοι που στα τέλη του 13ου αιώνα, εκμεταλλευόμενοι την κατάρρευση της βυζαντινής αμυντικής δομής, ήρθαν στη Μικρά Ασία για να ιδρύσουν μια σειρά από τουρκομανικά χανάτα στο δυτικό τμήμα της. Το οθωμανικό κρατίδιο, ιδρύθηκε κατά το τρίτο τέταρτο του 13ου αιώνα στη σελτζουκική μεθόριο με το Βυζάντιο, στην περιοχή του Σογκούτ, βορειοδυτικά του Δορύλαιου (Εσκί Σεχίρ), από ένα γένος της ογουζικής φυλής Καγί, το οποίο αργότερα αποκλήθηκε “οθωμανικό” από το όνομα του ηγεμόνα του Γαζή Οσμάν (ή Οθομάν, 1281-1326). (Πηγή: https://cognoscoteam.gr/η-καταγωγή-των-τούρκων-ογούζοι-τούρκο/ | Η καταγωγή των Τούρκων: Ογούζοι Τούρκοι, Σελτζούκοι και Οθωμανοί)
[9] Οι Μογγόλοι ήταν λαός που προερχόταν από το υψίπεδο με τους λειμώνες στην περιοχή της σημερινής Μογγολίας, στην κεντρική και στη βορειοανατολική Ασία. Ήταν νομαδικά φύλα και επιδέξιοι ιππείς οι οποίοι συντηρούνταν από την κτηνοτροφία, το εμπόριο και το κυνήγι. Ανόμοια με τους περισσότερους άλλους λαούς — από τους οποίους μόνο ένα μικρό ποσοστό ήταν εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι για πόλεμο — ουσιαστικά κάθε Μογγόλος με άλογο και τόξο ήταν ένας σκληροτράχηλος και θηριώδης πολεμιστής. Και κάθε φυλή ήταν ακλόνητα αφοσιωμένη στον αρχηγό της, ο οποίος ονομαζόταν χαν. Οι αστραπιαίες κατακτήσεις τους, από τις αρχές του 13ου αιώνα μ.Χ., άλλαξαν το πρόσωπο της Ασίας και της μισής Ευρώπης. Μέσα σε 25 μόλις χρόνια, οι Μογγόλοι υπέταξαν τους κατοίκους περισσότερων εκτάσεων από όσων είχαν κατακτήσει οι Ρωμαίοι σε τέσσερις αιώνες. Στο απόγειο της δύναμής τους, κυριαρχούσαν από την Κορέα μέχρι την Ουγγαρία και από τη Σιβηρία μέχρι την Ινδία — η μεγαλύτερη αυτοκρατορία με συνεχόμενα εδάφη στην καταγεγραμμένη ιστορία! (Πηγή: https://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/102008165 | Νομάδες της Ασίας που Διαμόρφωσαν μια Αυτοκρατορία)
[10] Κάτοικοι της Δημοκρατίας της Γένοβας, που ήταν ανεξάρτητο κράτος στη σημερινή Λιγουρία της βορειοδυτικής Ιταλίας από τον 11ο αιώνα ως το 1797, οπότε και κατελήφθη κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους. Υπήρξε σημαντική ναυτική και εμπορική δύναμη στη Μεσόγειο και ανταγωνιστής της Δημοκρατίας της Βενετίας. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Δημοκρατία_της_Γένοβας | Δημοκρατία της Γένοβας)
[11] Ο Έλληνας ιστορικός Στράβων γράφει ότι οι Βενετοί της Αδριατικής κατάγονται από τους Κέλτες, τους σχετίζει με τα τελευταία Κέλτικα φύλλα της Βρετάνης που πολέμησαν εναντίον του Ιούλιου Καίσαρα. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχαίοι_Ενετοί) Η Βενετική Δημοκρατία (Βενετικά: (Serenìsima) Repùblica Vèneta ή Repùblica de Venesia, Ιταλικά: Serenissima Repubblica di Venezia) υπήρξε ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την πόλη της Βενετίας στην βορειοανατολική Ιταλία. Επιβίωσε για πάνω από χίλια χρόνια, από τα τέλη του 7ου αιώνα ως το 1797 και αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό και εμπορικό κέντρο κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Βενετική_Δημοκρατία| Βενετική Δημοκρατία)
[12] Στις 17/30 Οκτωβρίου 1918 μετά από διαπραγματεύσεις τεσσάρων ημερών η τουρκική αντιπροσωπεία υπέγραψε στο Μούδρο της Λήμνου ανακωχή μετά τη λήξη του Α΄ ΠΠ. Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής η κατάπαυση των εχθροπραξιών θα λάμβανε χώρα το μεσημέρι της 18/31 Οκτωβρίου 1918, ο διάπλους των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου ήταν ελεύθερος, ο τουρκικός Στρατός θα αποστρατευόταν, τα πολεμικά πλοία θα παραδίδονταν στους Συμμάχους καθώς και η χρήση όλων των λιμένων της Τουρκίας όπου αυτό κρινόταν αναγκαίο. Τα στρατεύματα εκτός Τουρκίας θα παραδίδονταν στη πληρέστερη Συμμαχική Διοίκηση και η Τουρκία θα διέκοπτε κάθε σχέση με τις κεντρικές δυνάμεις. (Πηγή: https://fww.army.gr/el/anakohi-toy-moydroy | Ανακωχή του Μούδρου)
[13] Η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920) ήταν μία από τις συνθήκες ειρήνης που ακολούθησαν μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Υπογράφτηκε ανάμεσα στους νικητές του Α΄ Παγκοσμίου (Προέχουσες και Σύμμαχες Δυνάμεις) και την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην Σεβρ της Γαλλίας. Στην συνθήκη των Σεβρών οριστικοποιείται το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τον διαμοιρασμό των εδαφών της, η γέννηση του κράτους της Τουρκίας, και η απόδοση στην Ελλάδα, των διεκδικουμένων εδαφών. Η επικύρωση της Συνθήκης δεν έγινε σε κανένα Κοινοβούλιο (ούτε καν στο Ελληνικό) αφού ο Μουσταφά Κεμάλ, που ο ίδιος δεν είχε υπογράψει, ‘’κατάφερε’’ με τις γενοκτονίες που επιτέλεσε, την ακύρωση της Συνθήκης στην πράξη. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Συνθήκη_των_Σεβρών_(Ελλάς_-_Τουρκία) | Συνθήκη των Σεβρών (Ελλάς – Τουρκία))
[14] Αττίλας: Κωδική ονομασία της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Ξεκίνησε την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974, με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν. Η ελληνική αντίδρασή της εκδηλώθηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974) και στην ουσία την πρόσκληση του τελευταίου να επέμβουν οι εγγυήτριες Δυνάμεις (!!!!!) μία από τις οποίες ήταν και η Τουρκία!!!. Ήταν εισβολή! (Πηγή: https://cognoscoteam.gr/κύπρος-20-ιουλίου-1974-45χρόνια-από-την-τουρκ/ | Κύπρος: 20 Ιουλίου 1974 – 45χρόνια από την τουρκική εισβολή). Στις 14 Αυγούστου 1974 ακολούθησε ο Αττίλας 2 (η δεύτερη εισβολή), ο οποίος κινήθηκε από τη Λευκωσία, ανατολικά προς τη Μια Μηλιά, την Κυθρέα, την Μεσαορία, την Αμμόχωστο και δυτικά προς τη Μόρφου. Ο Πρόεδρος Μακάριος καταδίκασε την τουρκική βαρβαρότητα και κάλεσε την διεθνή κοινότητα να αντιδράσει μπροστά στις θηριωδίες που διαπράττονταν ενώ ο Γλαύκος Κληρίδης επέστρεψε από την Γενεύη πίσω στην Κύπρο. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προέβη στην κατάπτυστη δήλωση «Η Κύπρος κείται μακράν». Η Ελλάδα αποχώρησε από το ΝΑΤΟ και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απεύθυνε έκκληση για κατάπαυση του πυρός. Μέχρι της 16 Αυγούστου ο «Αττίλας 2» είχε κατορθώσει να καταλάβει την Μόρφου και την Αμμόχωστο. Μέχρι τις 18:00 το απόγευμα ο Τουρκικός στρατός είχε χαράξει την γραμμή του «Αττίλα» και παρά τις παραινέσεις συμφώνησε σε κατάπαυση του πυρός μόνο όταν ολοκλήρωσε την βίαιη κατάληψη του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Πηγή: https://cognoscoteam.gr/14-αυγούστου-1974-o-αττίλας-2-ολοκληρώνει-τ/ | 14 Αυγούστου 1974: O «Αττίλας 2» ολοκληρώνει το ΕΓΚΛΗΜΑ του)
[15] Οι Ατταλειώτες είχαν ως προστάτιδα την Παναγία την Ατταλειώτισσα γνωστή ως “Τζικο-Παναγιά”. Η προφορική ιστορική παράδοση θέλει τον ίδιο τον Ευαγγελιστή Λουκά να δίνει την εικόνα της Παναγίας της Ατταλειώτισσας στον Απόστολο Βαρνάβα και εκείνος με την σειρά του να την προσφέρει στους χριστιανούς της Αττάλειας, πόλη στην οποία παρέμεινε μαζί με τον Απόστολο Παύλο κατά την Α΄ Αποστολική Περιοδεία. Εξάλλου, σύμφωνα με άλλη παράδοση, η εικόνα θεωρείται πιστό αντίγραφο της Εικόνας της Παναγίας που φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Κύκκου της Κύπρου. Με την καταστροφή του 1922 και μέσα στην θύελλα της καταστροφής, οι Ατταλειώτες δεν εγκατέλειψαν την ιερή εικόνα. Μετά από ταξίδι που κράτησε 15 περίπου ημέρες, η ιερή εικόνα μαζί με 6.000 ψυχές που στριμώχτηκαν στα αμπάρια του ελληνικού υπερωκεανίου φορτηγού “Ανδρέας Άνδρου”, αποβιβάστηκε και μεταφέρθηκε στο Κατάκολο Πύργου Ηλείας – έναν από τους πρώτους προορισμούς της στον ελλαδικό χώρο. Η είδηση ότι η εικόνα της Παναγιάς σώθηκε και βρίσκεται στην Ελλάδα – στον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Πύργου, διαδόθηκε γρήγορα σε όλα τα μέρη που εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Αττάλεια. Μέσα στη συμφορά τους, το νέο αυτό τους γέμισε ελπίδες για την αντιμετώπιση της νέας ζωής. (Πηγή: https://m.facebook.com/1084320211620071/posts/2498030110249067/ – Σύνδεσμος Αλαγιωτών Ν. Ιωνίας Αττικής)
[16] Οι κρυπτοχριστιανοί που έμειναν και ζουν ακόμη στη Μικρά Ασία.
.
