Φανούλα Αργυρού Η ιστορία αυτή έμεινε στο περιθώριο και οι γονείς των παιδιών μάταια ζητούσαν και ζητούν εξηγήσεις για τον χαμό των παιδι...
Φανούλα Αργυρού
Διάβασα την είδηση στο sigmalive, 9.4.2023, «Γέμισε αρκουδάκια το νεκροταφείο των ΒΒ στη Δεκέλεια - Ποιος ο λόγος», από δημοσίευμα της βρετανικής «Daily Mail». Και ότι τοποθετήθηκε ένα αρκουδάκι σε κάθε παιδικό τάφο στο κοιμητήριο Δεκέλειας μικρών παιδιών οικογενειών Βρετανών, που πέθαναν στην Κύπρο τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Πρόκειται για 450 παιδιά, έγραψε η «Ντέιλι Μέιλ», από τα οποία τα 159 είχαν πεθάνει την πρώτη ημέρα που γεννήθηκαν…
(Σημ. Φ.Α. Ο αριθμός των παιδιών σε προηγούμενο δημοσίευμα του 2010 ήταν 300) - https://www.dailymail.co.uk/health/article-11813277/The-heartbreaking-reason-teddy-bears-line-graves-450-dead-infants-babies.html.
Τα αρκουδάκια ήταν πρωτοβουλία της κας Annie Macmillan Davies, που ζει στην Κύπρο, σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη και που εμπνεύστηκε την ιδέα όταν επισκέφτηκε τον τάφο των γονιών της στο νεκροταφείο της Δεκέλειας, το 2022. Τα παιδιά βρίσκονται ξεχασμένα εκεί για δεκαετίες, αφού οι γονείς τους πολύ συχνά έπαιρναν μεταθέσεις και έφευγαν από την Κύπρο. Μετά από αυτήν τη συμβολική κίνηση, μερικές από τις οικογένειες των μωρών απαιτούν να διεξαχθεί έρευνα για τους θανάτους, ώστε να τερματιστεί το βασανιστήριο στο οποίο υπόκεινται εδώ και 60 χρόνια.
Το δημοσίευμα της Daily Mail, 8.4.2023, όμως, έχει επιπρόσθετες πληροφορίες, ότι οι θάνατοι και μητέρων και άλλων ασθενών συνεχίστηκαν μέχρι τη δεκαετία του 1970, και συμπληρώνει με προσωπικές πονεμένες εμπειρίες ζώντων και θύμησες…
Οι τάφοι παιδιών είναι 452, έγραψε, για παιδιά κάτω των δύο ετών και περίπου 500 περιλαμβανομένων μεγαλύτερων παιδιών.
Και ότι ελλείψει ιατρικών αρχείων (και διαφάνειας από τις Αρχές), που λέγεται ότι χάθηκαν όταν κατεδαφίστηκε 20 χρόνια μετά το κτίσιμό του (1958) ένα στρατιωτικό νοσοκομείο (συγκριτικά πολύ νωρίς), έχουν φουντώσει τις θεωρίες συγκάλυψης, όπως έκθεση σε ραδιενεργό υλικό, παρενέργειες από συνδυασμούς εμβολίων…
Ένα βιβλίο για το βρετανικό στρατιωτικό κοιμητήριο στην Κύπρο, έγραψε η εφημερίδα, εισηγήθηκε ότι το ποσοστό θανάτων ήταν σχεδόν διπλάσιο απ’ ό,τι στην Αγγλία. Και παρόλο που είναι στρατιωτικό κοιμητήριο, αυτό είναι γεμάτο από τάφους μωρών στρατιωτών που υπηρέτησαν στη νήσο μεταξύ των δεκαετιών 1960-1970.
2022
Το θέμα των παιδιών αυτών κάλυψε και ο Nick Theodoulou στη “Cyprus Mail” με το άρθρο του “A touch of colour for the babies’ graves”, στις 9 Οκτωβρίου 2022.
2010
Ακόμα πιο πίσω, στις 4 Νοεμβρίου 2010, δημοσίευσα στην ομογενειακή εφημερίδα «Ελευθερία» άρθρο κατόπιν μιας σύντομης έρευνάς μου στα βρετανικά αρχεία. Την αφορμή μού είχε δώσει και πάλι άρθρο της “Cyprus Mail” των δημοσιογράφων Nathan Morley Patrick και Dewhurst, το οποίο θέμα καλύφθηκε και από τον εθνικό Τύπο της Βρετανίας: Το γεγονός ότι 300 νεογέννητα πέθαναν μεταξύ 1960-65 σε νοσοκομείο της Βρετανικής Βάσεως Δεκέλειας.
«Το μυστήριο στις Βρετανικές Βάσεις 1960-1965 - Οι θάνατοι 300 νεογέννητων»
http://www.eleftheria.co.uk/pdf/922016122623ELEFTHERIA04112010.pdf («Ελευθερία», 4.11.2010, σελίδα 23).
Ένα από τα έγγραφα για τις ανεπάρκειες μαιευτικών υπηρεσιών.
Για 50 χρόνια (είχα γράψει το 2010) η ιστορία αυτή έμεινε στο περιθώριο και οι γονείς των παιδιών μάταια ζητούσαν και ζητούν (όσοι βρίσκονται ακόμα στη ζωή) εξηγήσεις για τον χαμό των παιδιών τους. Πολλές οι υποψίες και οι θεωρίες, αλλά τίποτα το συγκεκριμένο. Λέχθηκε ότι ίσως να ευθύνονταν οι συνθήκες υγιεινής που ήταν άθλιες τότε, ίσως τα εμβόλια που δέχονταν οι στρατιώτες (γονείς) πριν πάνε στην Κύπρο, ίσως ραδιενέργεια στη Βάση και πολλά άλλα.
Είναι απίστευτο πως 450+ παιδιά θάφτηκαν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και δεν υπάρχει καμία εξήγηση ή αρχείο για την ιστορία τους, εκτός από τις θύμησες των γονιών τους
Με όσα είχαν δει το φως της δημοσιότητας, ερεύνησα στα βρετανικά αρχεία γι’ αυτό το τραγικό ανθρώπινο δράμα. Το αποτέλεσμα της έρευνάς μου, με όσους φακέλους μπόρεσα να εντοπίσω και παρόλο ότι τα έγγραφα δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στο νοσοκομείο Δεκέλειας, εντούτοις τεκμηριώνει τουλάχιστον τον ένα και ίσως μεγαλύτερο και πιθανόν πλέον βάσιμο ισχυρισμό - εκείνον των ακατάλληλων συνθηκών υγιεινής που επικρατούσαν τα χρόνια εκείνα στα νοσοκομεία των Βρετανικών Βάσεων… Παράλληλα βρήκα και κάποιες άλλες, αν και περιστασιακές, αναφορές για έρευνες για βιολογικά και χημικά όπλα, τις οποίες παραθέτω.
1959 - Ανεπάρκεια ικανοποιητικών μαιευτικών εγκαταστάσεων
Φαίνεται ότι το 1958 είχε αποφασιστεί από το βρετανικό Υπουργείο Αεροπορίας η δημιουργία ικανοποιητικών ιατρικών νοσοκομειακών υπηρεσιών στις Βάσεις, όμως η πρακτική εφαρμογή της απόφασης είχε μείνει στα συρτάρια, προφανώς λόγω της αμφίβολης έκβασης της πολιτικής κατάστασης στην Κύπρο. Βρίσκουμε όμως ότι μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου οι στρατιωτικές βρετανικές Αρχές στην Κύπρο πίεσαν το Λονδίνο να δει ως θέμα προτεραιότητας πλέον την ανάγκη αναβαθμισμένων ιατρικών υπηρεσιών στις Βάσεις στην Κύπρο. Γιατί η κατάσταση που επικρατούσε ήταν όντως σε άθλια επίπεδα, με ειδική έμφαση στην άμεση ανάγκη ικανοποιητικών μαιευτικών εγκαταστάσεων.
Ενδεικτική είναι επιστολή ημερ. 26 Νοεμβρίου 1959, από τον Air Commodore T. C. Macdonald από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, που βρίσκεται στην Επισκοπή, προς τον Air Marshal Sir Patrick B. Lee Potter, Director General of Medical Services, στο Υπουργείο Αεροπορίας (τότε) στο Λονδίνο.
Στην επιστολή του ο κ. Μακντόναλντ τόνισε ότι οι συνθήκες που επικρατούσαν ήταν απαράδεκτες και όχι μόνο αυτό, ανέφερε ότι και ο τότε Στρατηγός (Darling) Ντάρλινγκ είχε παραπονεθεί στις ιατρικές υπηρεσίες ότι η κατάσταση στις μαιευτικές υπηρεσίες Λευκωσίας (που μάλλον περιελάμβαναν και τη Δεκέλεια) ήταν απαράδεκτη γι’ αυτόν.
Επίσκεψη στο Νοσοκομείο Λευκωσίας
Ενδιαφέρον το πιο κάτω απόσπασμα από την προαναφερθείσα επιστολή του Στρατιωτικού Μακντόναλντ.
«... Αφού ακούσαμε ότι ο Στρατός συζητεί το θέμα μαιευτικών διευθετήσεων είδα στη Λευκωσία τον Δρα Πάνο και μαζί επισκεφθήκαμε το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και μαζί με τον Δρα Ταλιαδώρο τον Γυναικολόγο εκεί, συζητήσαμε την πιθανότητα ιατρικής περίθαλψης επειγόντων περιστατικών. Είδα τους μαιευτικούς θαλάμους και τους ιδιωτικούς θαλάμους. Γενικά πιστεύω οι ιδιωτικοί θάλαμοι είναι σε καλά επίπεδα, οι γιατροί καλοί και το νοσοκομειακό προσωπικό προς το παρόν αρκετά ικανοποιητικό. Το μέλλον του νοσοκομειακού προσωπικού δεν είναι ξεκάθαρο μετά τις 19 Φεβρουαρίου. Επίσης επισκέφθηκα την κλινική Α. Βαρβάρα... Μποϊκοταρίστηκε κατά τη διάρκεια των φασαριών από τους Ελληνοκύπριους και τώρα φαίνεται να βρίσκεται σε οικονομική κρίση. Η διαμονή είναι αρκετά καλή και έχει και καλό χειρουργείο. Το νοσοκομειακό προσωπικό είναι ανύπαρκτο και το ιατρικό προσωπικό κάπως ύποπτο. Από την άλλη έχουν καλέσει πολλές φορές τον Δρα Ταλιαδώρο.
Ενημέρωση για την επικείμενη επίσκεψη στην Κύπρο 1.2.1960 του Professor Windayer, Dean του νοσοκομείου Middlesex και του αρχιτέκτονα Alister MacDonald.
»Πρόσφατα είχα συνάντηση και με τον υπεύθυνο περιοχής Λευκωσίας. Συμφωνήσαμε ότι οι διευθετήσεις που έκανε ήταν ικανοποιητικές κάτω από τις περιστάσεις. Αυτές είναι:
Α) Κανονικές περιπτώσεις γεννήσεων πάνε σε ένα ξενοδοχείο (που είναι βέβαια 15 μίλια από τη Δεκέλεια).
Β) Επείγουσες περιπτώσεις θα πηγαίνουν στην κλινική (πάντα με την προϋπόθεση ότι η κλινική θα δέχεται τους οικονομικούς όρους του Στρατού, πράγμα που δεν έκανε μέχρι τώρα). Η ομάδα επειγόντων περιστατικών τότε θα στέλνεται από τη Δεκέλεια...».
Από την επιστολή φαίνεται ότι οι στρατιωτικές βρετανικές Αρχές στην Κύπρο είχαν σοβαρά προβλήματα στην αντιμετώπιση των γεννήσεων, είχαν ζητήσει και τη βοήθεια του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, και προβλήματα υπήρχαν εκτός του Ακρωτηρίου και στην περιοχή Λευκωσίας/Δεκέλειας. Αλλά έβρισκαν ότι το ΓΝ Λευκωσίας ήταν σε καλή κατάσταση…
Τα έγγραφα φανερώνουν και ότι το Ακρωτήρι χρειαζόταν οπωσδήποτε και κατεπειγόντως ένα καλά εφοδιασμένο και εξοπλισμένο νοσοκομείο και ότι οι ανεπαρκείς ιατρικές διευκολύνσεις ανάγκαζαν τους αρρώστους να μοιράζονται τα λιγοστά κρεβάτια που υπήρχαν στις υπάρχουσες υπηρεσίες κάτω από ανεπίτρεπτες συνθήκες. Ενδεικτικό το απόρρητο τηλεγράφημα προς το Λονδίνο, ημερ. 8 Απριλίου 1960, το οποίο αναφερόταν στις αυξημένες γεννήσεις στις τότε υπάρχουσες νοσοκομειακές μονάδες στο Ακρωτήρι και τα Πολεμίδια και τόνιζε με αγωνία ότι οι συνθήκες δεν ανταποκρίνονταν στα αποδεκτά και αναμενόμενα επίπεδα του Υπ. Υγείας. Π.χ. σημείωνε ότι οι προβλέψεις για τους επόμενους 12 μήνες ήταν 400 γεννήσεις και στο τμήμα Μαιευτηρίου του Ακρωτηρίου είχαν μόνο... 12 κρεβάτια, ενώ στην αντίστοιχη νοσοκομειακή μονάδα Πολεμιδιών μόνο 6!
Παρόλο ότι στη Βάση Δεκέλειας τονίζεται ότι εκεί τελικά κτίστηκε καινούργιο νοσοκομείο, δεν αναφέρουν τα έγγραφα καμία αναφορά για τους θανάτους των 300 νεογέννητων... Τα έγγραφα, όμως, αντιθέτως υπερτονίζουν τις ανεπάρκειες και κακές συνθήκες υγιεινής που επικρατούσαν στα ιατρικά υποστατικά Ακρωτηρίου και Πολεμιδιών ειδικά στον τομέα των γεννήσεων...
Σε μια άλλη επιστολή, ημερ. 4 Φεβρουαρίου 1960, με τίτλο «Μαιευτικές διευκολύνσεις - περιοχή Λευκωσίας», γίνεται και πάλι αναφορά στην ανάγκη «στρατιωτικών μαιευτικών διευκολύνσεων» για την περιοχή Λευκωσίας (Δεκέλειας), λόγω των αυξημένων απαιτήσεων για τις οποίες δεν μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν οι τότε υφιστάμενες υπηρεσίες.
Ως αποτέλεσμα των παραστάσεων από τις στρατιωτικές Αρχές των Βάσεων στην Κύπρο, στάλθηκε αποστολή ειδικών για μελέτη και έκδοση πορίσματος. Ο Professor Windayer, Dean του νοσοκομείου Middlesex και ο αρχιτέκτονας Alister MacDonald έφθασαν στην Κύπρο την 1η Φεβρουαρίου 1960 με οδηγίες να επιθεωρήσουν το νοσοκομείου Ακρωτηρίου. Στις 31 Μαρτίου 1960, σε ευρεία σύσκεψη στο Υπ. Αεροπορίας στο Λονδίνο, όπου έλαβαν μέρος υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί των Βάσεων, εγκρίθηκαν τα πορίσματα της 13σέλιδης έρευνας/πορίσματος των προαναφερθέντων για καινούργιο νοσοκομείο στο Ακρωτήρι με ικανοποιητικό εκπαιδευμένο προσωπικό.
Μεταξύ των παρατηρήσεων των ειδικών στην έκθεσή τους καταγράφηκαν και τα εξής:
«...Όλοι οι θάλαμοι είναι πολύ μικροί... οι διάδρομοι πολύ στενοί και δεν χωράνε τα φορεία και οι περισσότεροι ασθενείς μεταφέρονται σε καρέκλες... Ο χώρος και οι διευκολύνσεις που έχουν στη διάθεσή τους οι γιατροί και οι νοσοκόμοι για να καθαρίζουν και να αποστειρώνουν τα εργαλεία, οι τουαλέτες... είναι όλα εντελώς μη ικανοποιητικά.. δεν υπάρχει ικανοποιητικός χώρος για να περνούν τα τρόλεϊ με τα φαγητά και περισυλλογή λερωμένων σεντονιών... Όλα αυτά είναι σίγουρες πηγές κινδύνου... Ο θάλαμος παιδιών είναι μια μικρή κάμαρα, που είναι υπερ-πλήρης, σε ένα σπιτάκι που κατά τα άλλα ο προορισμός του είναι για γραφείο των νοσοκόμων... Αυτή η διευθέτηση είναι μη ικανοποιητική και επικίνδυνη, γιατί δεν υπάρχει πρόνοια για ικανοποιητική απομόνωση παιδιών με μεταδοτικές ασθένειες όπως η διάρροια, η οποία είναι σύνηθες φαινόμενο σ’ αυτήν την περιοχή...
Μαιευτήριο
»Η ανάγκη για αναβάθμιση των μαιευτικών υπηρεσιών αυξάνεται ραγδαία... και ο συνωστισμός είναι ειδικότερα σοβαρός... Ο χώρος των νεογέννητων και η κουζίνα για το γάλα είναι περιορισμένος, ο εξαερισμός μη ικανοποιητικός, και όλοι οι χώροι γυναικολογικών εξετάσεων πριν και μετά τον τοκετό πολύ περιορισμένοι στο σπίτι (bungalow) αυτό. Αυτή είναι μια άκρως ανεπιθύμητη κατάσταση, παρόλο ότι η Προϊσταμένη (Sister) υπεύθυνη για τους τοκετούς δεν χρησιμοποιεί τα δωμάτια των εξωτερικών ιατρείων...».
Για τις δε αποστειρώσεις έγραψαν οι ειδικοί:
«Δεν υπάρχει χώρος... για μια κεντρική υπηρεσία αποστείρωσης, που είναι υψίστης ανάγκης...». Τις ίδιες ανεπαρκείς συνθήκες κατέγραψαν και για το χειρουργείο του εν λόγω νοσοκομείου. Και για τις φτωχές και ανεπαρκείς συνθήκες στις κουζίνες τόνιζαν την έκπληξή τους για τα καλά αποτελέσματα στην προετοιμασία των φαγητών κάτω από τέτοιες συνθήκες...
Ασθένειες στην Κύπρο
Σε κάποιαν άλλη, ξεχωριστή, έκθεσή τους οι Βρετανοί κατέγραφαν το 1962 ότι στην Κύπρο υπήρχε αφθονία καλής ποιότητας τροφίμων και δεν υπήρχε κίνδυνος νοουμένου ότι και τα φαγητά (υπονοείται κρέατα) ψήνονταν καλά... Δεν υπήρχε malaria (ελονοσία) στο νησί, όμως διάρροιες και εντερικά προβλήματα ήταν συνηθισμένα, αλλά μπορούσαν να αποφεύγονταν με λίγη προσοχή στην καθαριότητα. Η διάρροια, έγραφαν, στα μικρά παιδιά μπορεί ν’ αποβεί πολύ επικίνδυνη και γι’ αυτό συνιστούσαν άμεση ιατρική περίθαλψη.
Εμβολιασμοί για χημικά όπλα
Οι Αρχηγοί των βρετανικών επιτελείων σε συνεδρία τους στο Λονδίνο, στις 18 Μαΐου 1955, είχαν μελετήσει, κατόπιν σύστασης από το Γραφείο Πολέμου, την πιθανότητα χρήσης χημικών όπλων και την περίπτωση να μην περιορίζονταν στη χρήση των όπλων αυτών στην αντεπίθεση μόνο. Αποφάνθηκαν τότε ότι πιθανόν οι Κομμουνιστές ή οι ΗΠΑ προέβαιναν σε κάποια περιορισμένη πρωτοβουλία χρήσης χημικών όπλων, όμως η Βρετανία δεν έπρεπε να πάρει τέτοια πρωτοβουλία, αλλά να συνέχιζε να σχεδιάζει τη χρήση χημικών όπλων σε περίπτωση αντεπίθεσης. Η Βρετανία είχε υπογράψει το Πρωτόκολλο της Γενεύης του 1925, με το οποίο συμφωνούσε στη μη χρήση χημικών όπλων, όμως με την προϋπόθεση ότι θεωρούσε ότι ήταν ελεύθερη να κάνει τέτοια χρήση σε περίπτωση αντεπίθεσης...
Το θέμα ξανασυζητήθηκε το 1962 σε σχέση με την απειλή χημικού πολέμου εναντίον βρετανικών στρατευμάτων και γι’ αυτό χρειάζονταν βελτιώσεις στην άμυνα και εκπαίδευση στον τομέα αυτό... Για την περίπτωση βιολογικού πολέμου, έγραψαν ότι ως θέμα προτεραιότητας έπρεπε να παρθούν μέτρα για την αξιολόγηση της απειλής βιολογικού πολέμου, την ανάγκη δημιουργίας συστήματος για έγκαιρη προειδοποίηση, την ανάγκη έρευνας για προβλήματα από εμβολιασμούς και την ανάγκη πληροφόρησης δυνατοτήτων του εχθρού στον τομέα του βιολογικού πολέμου. Σύστησαν την ανάγκη αυξημένης έρευνας στον τομέα των βιολογικών όπλων.
Το 1965, όπως φανερώνουν τα βρετανικά έγγραφα, το θέμα ξανασυζητήθηκε με το ίδιο πόρισμα…
2012
Εν τω μεταξύ, δύο χρόνια αργότερα, στις 18 Ιουλίου 2012, ο μ. συνάδελφος Πάμπος Βάσιλας πρόσθεσε στο θέμα με τίτλο «Εκτός Κύπρου πέθαναν τα 300 βρέφη - Απόρρητο βρετανικό μυστικό, κανένα στοιχείο στις Βάσεις». Έγραψε ότι, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του «Φ», είχε διεξαχθεί έρευνα από τη διοίκηση των Βάσεων στην Κύπρο και ότι αυτή έδειξε πως οι θάνατοι των βρεφών έγιναν στο εξωτερικό και για άγνωστους λόγους μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν στο νησί. Πάντως κανένα αρχείο της εποχής 1957 και εντεύθεν δεν αναφερόταν σε τέτοια περιστατικά. Όταν ο «Φ» είχε αναφερθεί στο γεγονός, φιλοξενούσε κάποιον εν αποστρατεία αξιωματικό, ο οποίος είχε αποδώσει τους θανάτους των βρεφών «στη στρατιωτική επιχείρηση της Αγγλίας κατά του Νάσερ και της Αιγύπτου το 1956», όμως οι πλείστοι θάνατοι είχαν σημειωθεί την περίοδο 1958-65, ενώ μερικοί συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια…
Γονείς απαιτούν δημόσια έρευνα προσδοκώντας να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Είναι απίστευτο πως 450+ παιδιά θάφτηκαν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και δεν υπάρχει καμία εξήγηση ή αρχείο για την ιστορία τους, εκτός τις θύμησες των γονιών τους.
Όπως μου είπε φίλος, που επισκέφθηκε το κοιμητήριο, κάθε φορά που βρέθηκε εκεί βούρκωσαν τα μάτια του. Η δράση της κας Annie Macmillan Davies είναι ηρωική, αξιέπαινη, γιατί διατήρησε την αξιοπρέπεια των θανόντων.
Κλείνω, συμφωνώντας μαζί του ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου οφείλει πολλές απαντήσεις. Είναι διάχυτη η υποψία ότι υπήρξε συγκάλυψη και άρνηση δικαιοσύνης. Ακόμα ένα σκοτεινό σφραγισμένο μυστικό στο μητρώο του…
https://simerini.sigmalive.com/
