Το να πιστεύουμε ότι η δημοκρατία αναπόφευκτα θα θριαμβεύσει επειδή είναι η ίδια η αλήθεια οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι η αριστεία του δ...
Το να πιστεύουμε ότι η δημοκρατία αναπόφευκτα θα θριαμβεύσει επειδή είναι η ίδια η αλήθεια οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι η αριστεία του δημοκρατικού καθεστώτος απέναντι στα καταπιεστικά καθεστώτα είναι τελεολογική και σύμφωνη με την αλάνθαστη κρίση του λαού και της ιστορίας.
Αυτό μπορεί να ίσχυε για ορισμένες εποχές ή για ορισμένες αλήθειες, όμως η ιστορία μας διδάσκει ότι η γυμνή αλήθεια μπορεί πολύ εύκολα να καταπιεστεί με την προπαγάνδα, με αποτέλεσμα το ψέμα να είναι πιο ισχυρό.
Ο Γάλλος φιλόσοφος Jacques Ellul μας αποκαλύπτει στο έργο του «Προπαγάνδα.
Πως δημιουργείται και διαμορφώνεται η κοινή γνώμη» ότι η φύση της προπαγάνδας συνίσταται στην προσαρμογή του ατόμου σε μια κοινωνία που έχει ως στόχο να καταστήσει το άτομο εξυπηρετούμενο και συμβατό.
Ο Jacques Ellul αποκρυπτογραφεί τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται η προπαγάνδα σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής στο σύγχρονο δημοκρατικό κράτος, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να γίνουν υπάκουοι εθελοντικά.
Προφανώς δεν μπορούμε να αρνηθούμε το γεγονός ότι είναι απαραίτητο για την σημερινή δημοκρατία να κάνει προπαγάνδα και ας πιστέψουμε χάριν του διαλόγου ότι η προπαγάνδα συνδέεται με την δημοκρατία.
Η προπαγάνδα δεν μπορεί να αποφευχθεί στο βαθμό που η δημοκρατία προϋποθέτει έκκληση για γνώμη και ανταγωνισμό μεταξύ πολλών κομμάτων.
Για να παραμείνουν στην εξουσία αυτά τα κόμματα, για να παραμείνει στην εξουσία η δημοκρατία, αυτά τα πολιτικά κόμματα προσπαθούν να κερδίσουν τους ψηφοφόρους εμπλεκόμενα σε προπαγάνδα.
Ιστορικά, η ανάπτυξη των δημοκρατιών προκάλεσε την χρήση προπαγάνδας, με αποτέλεσμα η προπαγάνδα να γίνει τελικά ένα από τα μέσα υπεράσπισης του δημοκρατικού κράτους, είτε πρόκειται για την υπεράσπιση του κράτους κατά των ιδιωτικών συμφερόντων ή κατά ενός αντιδημοκρατικού κόμματος.
Είναι αξιοσημείωτο και εκπληκτικό το γεγονός ότι η σύγχρονη προπαγάνδα ξεκίνησε στα δημοκρατικά κράτη και όχι όπως φαντάζονται μερικοί στην εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία ή την φασιστική Ιταλία του μεσοπολέμου.
Κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε ολόκληρο το φάσμα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, εκείνη την εποχή η γαλλική, αγγλική και αμερικανική δημοκρατία ανέπτυξαν και τελειοποίησαν όλες τις μεθόδους προπαγάνδας, με την γερμανική προπαγάνδα να τρέχει πίσω τους ασθμαίνοντας.
Σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί, δεν ήταν τα αυταρχικά καθεστώτα που ήταν τα πρώτα που έλαβαν προπαγανδιστικά μέτρα.
Αυτή η παρατήρηση θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε την σχέση μεταξύ προπαγάνδας και δημοκρατίας.
Οδηγούμαστε προφανώς στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ των αρχών της δημοκρατίας και των προπαγανδιστικών διαδικασιών.
Η ιδέα του λογικού ανθρώπου που είναι σε θέση να σκέφτεται και να ζει σύμφωνα με την λογική, ο οποίος είναι σε θέση να ελέγχει τα πάθη του και να ευθυγραμμίζει την ζωή του με την επιστημονική γνώση και τα σχέδια, να επιλέγει ελεύθερα μεταξύ του καλού και του κακού, όλα αυτά φαίνεται να έρχονται σε αντίθεση με τις καλυμμένες επιρροές, τους μύθους και την έκκληση στο παράλογο, που χαρακτηρίζει την προπαγάνδα.
Επιπλέον, υπάρχει ένα άλλο γεγονός που εμποδίζει σημαντικά την δημοκρατία στην προπαγανδιστική της πορεία, τουτέστιν η εμμονή σε ορισμένα χαρακτηριστικά της δημοκρατικής ιδεολογίας.
Η πίστη στην ανίκητη δύναμη της αλήθειας συνδέεται με την έννοια της προόδου και ανήκει σε αυτή την ιδεολογία.
Οι δημοκρατίες έχουν τραφεί από την ιδέα ότι η αλήθεια μπορεί να κρυφτεί για λίγο, αλλά θριαμβεύει στο τέλος, ότι η αλήθεια κουβαλάει μέσα της μια εκρηκτική δύναμη που αναπόφευκτα οδηγεί στην καταστροφή του ψέματος και στην εκτυφλωτική εμφάνιση του αληθινού.
Αυτή η αλήθεια αποδείχθηκε ως τώρα σιωπηρά ένα δημοκρατικό δόγμα. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι αυτή ήταν μια αλήθεια καθαρά ιδεολογικής φύσης, η οποία έγραψε ιστορία επειδή τελικά επιβλήθηκε στην ιστορία. Δηλαδή όποιος επιβεβαιώνεται από την ιστορία είχε δίκιο.
Αλλά τι σημαίνει "να έχεις δίκιο" όταν μιλάμε για ιστορία; Σημαίνει νίκη, επιβίωση και ως εκ τούτου να είσαι ο ισχυρότερος.
Ο ισχυρότερος, δηλαδή ο πιο ικανός σήμερα, κρατάει την αλήθεια.
Αυτό δεν έχει περιεχόμενο από μόνο του, υπάρχει μόνο στο βαθμό που η ιστορία το διαμορφώνει.
Η αλήθεια γίνεται πραγματικότητα, μέσα από την ιστορία.
Είναι εύκολο να δούμε πώς οι δύο απόψεις σχετίζονται μεταξύ τους και πόσο εύκολα μπορεί κανείς να μετακινηθεί από τη μία στην άλλη.
Όμως αν είναι αλήθεια ότι η αλήθεια έχει αυτή την ανίκητη δύναμη που την κάνει να θριαμβεύει από μόνη της, τότε αυτό που προκύπτει από αυτές τις δύο συμπεριφορές είναι ριζικά διαφορετικό.
Το να πιστεύουμε ότι η δημοκρατία αναπόφευκτα θα θριαμβεύσει επειδή είναι η ίδια η αλήθεια οδηγεί στο να είμαστε απλώς δημοκρατικοί, να πιστεύουμε ότι απέναντι στα καταπιεστικά καθεστώτα, η αριστεία του δημοκρατικού καθεστώτος, σύμφωνα με την αλάνθαστη κρίση του λαού και της ιστορίας, είναι αυταπόδεικτο.
Έτσι, αυτό που επιλέγουμε θα πρέπει να είναι σίγουρο. Όμως οι λεγόμενοι δημοκράτες εκπλήσσονται ξανά και ξανά όταν συνειδητοποιούν ότι στην ιστορία οι άνθρωποι επιλέγουν κάτι άλλο και ότι η ιστορία παραμένει ανοιχτή.
Οι άνθρωποι θα είναι πάντα σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους χωρίς προπαγανδιστικές μεσολαβήσεις, η δημοκρατία δεν είναι πάντα η αλήθεια και δεν θριαμβεύει αυτόματα.
Λ. Ιουστινιάνης (από το βιβλίο του Jacques Ellul «Προπαγάνδα. Πως δημιουργείται και διαμορφώνεται η κοινή γνώμη», γερμανική έκδοση)
