12 – 13 Φεβρουαρίου 1959: Συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου. Αλληλογραφία του Μητροπολίτη Άνθιμου και του Έλληνα Πρόξενου κ. Φρυδά με τον Διγε...
12 – 13 Φεβρουαρίου 1959: Συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου.
Αλληλογραφία του Μητροπολίτη Άνθιμου και του Έλληνα Πρόξενου κ. Φρυδά με τον Διγενή.
Προσπάθεια επηρεασμού του Αρχηγού του Αγώνα ο οποίος είναι επιφυλακτικός μια και δεν έχει σαφή εικόνα της Συμφωνίας.
Στο άκουσμα της υπογραφής της Ζυρίχης, στη Κύπρο ο κόσμος την δέχθηκε μουδιασμένος.
Ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ δεν είχε σαφή εικόνα και όλες τις πληροφορίες και φυσικά επ’ ουδενί τα παρασκήνια που εξελίχθηκαν και θα τα μάθαινε αργότερα.
Ήταν όμως υποψιασμένος από καιρό ότι η όλη προσπάθεια δεν θα οδηγούσε σε κάτι καλό.
Αυτό το αντιλαμβανόταν μέσα από την αλληλογραφία που είχε τόσο με τον Μακάριο όσο και με τον Έλληνα ΥΠΕΞ κ. Αβέρωφ.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, που είχαμε φτάσει μπρος στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και των υπογραφών, έπρεπε με κάποιο τρόπο να επηρεάσουν τον Διγενή και την Οργάνωση ώστε να μην υπάρξουν αντιδράσεις για ότι υπογραφεί για την Κύπρο.
Είναι ενδεικτική αυτή προσπάθεια, μέσα από τα σημειώματα που έστειλαν στον Αρχηγό, εκείνες τις κρίσιμες μέρες, ο Μητροπολίτης Κιτίου και ο Έλληνας πρόξενος στη Κύπρο κ. Φρυδάς.
Του γράφει ο Μητροπολίτης Κιτίου στις 12 Φεβρουαρίου 1959 :
«Μου διεβιβάσθην τηλεφωνικώς παρά Αβέρωφ τα ακόλουθα:
»1) Η Ελληνική Κυβέρνησις θεωρεί, ότι η επιτευχθείσα συμφωνία αποτελεί σημαντικήν επιτυχίαν από Ελληνικής πλευράς και ότι αυτή επέτυχε το μάξιμουμ δυνατόν.
»2) Ο αγών των Κυπρίων επέτυχε του αντικειμενικού του σκοπού, κατόπιν της επελθούσης συμφωνίας.
Η δήλωσις του Αρχιεπισκόπου, ο οποίος είναι πλήρως ενήμερος του περιεχομένου της συμφωνίας, επιβεβαιοί τα ανωτέρω.
»3) Την στιγμήν αυτήν καταβάλλεται προσπάθεια παρακάμψεως ενδεχομένων δυσκολιών, αι οποίαι πιθανόν να προβληθούν από Αγγλικής πλευράς.
Κύριον όπλον προς αντιμετώπισιν παρομοίων Βρεττανικών προσπαθειών θα αποτελέση η εκ μέρους του Κυπριακού λαού εκδήλωσις της απολύτου συμπαραστάσεώς του προς τον Εθνάρχην και την υπ’ αυτού εκδηλωθείσαν αποδοχήν της συμφωνίας.
»4) Εντός των αμέσως προσεχών ημερών προβλέπεται, ότι θα συγκληθή πενταμερής διάσκεψις δια την τελικήν διευθέτησιν (δηλαδή συμμετεχόντων αντιπροσώπων της Ελληνικής πλειονότητος και Τουρκικής μεινότητος της νήσου).
»5) Είμαι απολύτως της γνώμης και αντιλαμβάνομαι, ότι τούτο είναι και επιθυμία του Αρχιεπισκόπου, όπως υπάρξη εκδήλωσις συμπαραστάσεως της οργανώσεως και των διαφόρων Σωματείων υπέρ της υπό Αρχιεπισκόπου ληφθείσης θέσεως.
Νομίζω, ότι αύτη είναι η στιγμή όπου πρέπει ο κυπριακός λαός να εμφανισθή ενιαίος και αρραγής.
Τούτο επιβάλλεται και δια να προληφθούν ενδεχόμεναι διασπαστικαί κινήσεις των Κομμουνιστών, αι οποίοι πιθανονολογούνται από την τελευταίαν αρθρογραφίαν της «Χαραυγής».
»6) Πληροφορούμαι, ότι ο Κιτίου(Σημ. Γράφει εις τρίτον πρόσωπον δια λόγους ασφαλείας) αναχωρεί αύριον δι’ Αθήνας.
Όσον αφορά την ουσίαν της συναφθείσης συμφωνίας, πληροφορούμαι, ότι υπάρχει ανειλημμένη υποχρέωσις να μη γίνη οιαδήποτε ανακοίνωσις.
Έχω όμως πληροφορίας, τας οποίας θεωρώ απολύτως θετικάς, ότι είναι ορθά τα περί εκπροσωπήσεως του λαού κατά 70% εις την ενιαίαν Βουλήν, περί προνομιακής θέσεως των Ελλήνων εις την Διοίκησιν και περί διατηρήσεως της ενότητος του Κυπριακού λαού.
Επίσης είναι ορθά τα περί διατηρήσεως Αγγλικής βάσεως.
Έχω θετικήν πληροφορίαν ότι ΔΕΝ ανταποκρίνονται προς την αλήθειαν τα περί Τουρκικής βάσεως ή βάσεως του ΝΑΤΟ.
Η θέσις, την οποίαν επήρεν ο Αρχιεπίσκοπος έναντι της συμφωνίας, με πείθει, ότι αι πληροφορίαι μου είναι ορθαί».
Στο ίδιο σημείωμα ήταν συνημμένο και το ακόλουθο του Έλληνα Πρόξενου:
«Σας γράφω βιαστικά. Αβέρωφ δεν προφθάνει να σας ενημερώση.
Αντιλαμβάνομαι, ότι ωρισμένας πληροφορίας, ας ηδυνήθη συγκεντρώση, θα σας μεταδώση Κιτίου.
Θεωρήσατε ταύτας ως προερχομένας από αυτόν.
Προσωπικώς θεωρώ ότι στιγμήν αυτήν επιβάλλεται εκδηλωθή συμπαράστασις Οργανώσεως και λαού προς Εθνάρχην.
Βλέπω σοβαρόν κίνδυνον από Αγγλικάς μηχανορραφίας μέσω Ελληνικής αντιπολιτεύσεως, Κυρηνιακής και Κομμουνιστών.
Ταύτας δύναται να προλάβη μια επανάληψις παλαιοτέρας δηλώσεώς σας ότι Κυπριακός λαός πειθαρχήση εις αποφάσις εκπροσώπου του Εθνάρχου Μακαρίου».
Είναι εμφανές ότι γίνεται προσπάθεια να επηρεαστεί ο Αρχηγός προς την κατεύθυνση των συμφωνιών και μάλιστα εκείνη την στιγμή που δεν έχει πλήρη εικόνα , καθώς επίσης και να αντιταχθεί στις όποιες πιθανές αντιδράσεις υπάρξουν, όπως γράφουν.
Ο Διγενής είχε ήδη μια φορά παγιδευτεί, τότε που του ζήτησαν να επιπλήξει αυτούς που αντιδρούσαν στην πολιτική του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, γράφοντας του ψέματα μια και δεν είχε και εκεί πλήρη εικόνα.
Όλα αυτά θα τα διαπιστώσει με τραγικό τρόπο ένα μήνα σχεδόν μετά που θα επιστρέψει, σχεδόν κρυπτόμενος, στην Ελλάδα.
Παρ’ όλα αυτά ο Αρχηγός θα απαντήσει και στους δυο με ένα δικό του σημείωμα, στις 13 Φεβρουαρίου 1959, με έντονες τις ανησυχίες του πάνω σε όλα όσα του γράφουν και ακόμη πιο πολύ σε όσα υποψιάζεται.
Γράφει στο σημείωμά του:
Λίαν επείγουσα 13/2/1959
Μητροπολίτην Κιτίου κ. Άνθιμον
Ελήφθη σημείωμά σας, καθώς και τοιούτον Φρυδά.
Ζήτημα τακτικής επιβάλλει, όπως η Οργάνωσις μη προβή εις ουδεμίαν δήλωσιν.
Ούτω συγκρατώ ταύτην.
Ήδη επεκοινώνησα αμέσως μεθ’ απάντων των στελεχών της και την έχω ανά πάσα στιγμήν εις χείρας μου.
Νομίζω όμως ότι και ο λαός δεν πρέπει να προβή εις εκδηλώσεις, διότι φοβούμαι μήπως η Αγγλική Κυβέρνησις παρεξηγήση ταύτας, εξηγούσα, ότι είμεθα ευχαριστημένοι, διότι επετύχαμεν κάτι καλύτερον του σχεδίου Μάκ Μίλλαν και συνεπώς πιθανώς να μη δυσαρεστηθώμεν, εάν μας ζητήση και η ιδία να κάμωμεν μερικάς ακόμη υποχωρήσεις.
Τουναντίον, μιαν αιωπηράν αναμονήν μας δύναται να την εκμεταλλευθή η Ελληνική κυβέρνησις.
Δια της τακτικής αυτής και δια της μεγαλυτέρας εμπιστοσύνης, με την οποίαν ο αλός θα περιβάλη την Οργάνωσιν δια την στάσιν της αυτήν, νομίζω ότι θα είμεθα εις θέσιν να έχωμεν υποχειρίους τας μάζας και τας ωθήσωμεν εις εκδηλώσεις οποτεδήποτε θελήσωμεν.
Από ουσιαστικής όμως απόψεως οφείλω να ομολογήσω τα εξής:
Δεν γνωρίζω ποία ακριβώς η συμφωνία και συνεπώς δεν δύναμαι να λάβω θέσιν έναντι ταύτης.
Φέρω και εγώ ευθύνας, τας οποίας κατ’ ουδένα λόγον επιθυμώ να μεταφέρω επί των ώμων άλλων.
Εν τούτοις εξ όσων ήλθον εις δημοσιότητα εν σημείον μου προυξένησε αλγεινήν εντύπωσιν.
Η στάθμευσις Τουρκικών στρατευμάτων εν Κύπρω υφ’ οιανδήποτε ιδιότητα και αν αύτη λάβη χώραν.
Εάν τούτο αληθεύη, θα με οδηγήση πιθανώτατα εις το να αναμετρήσω σοβαρώς τας ευθύνας μου.
Οι ισχυρισμοί, ους προβάλλουν οι Τούρκοι, δια την ενταύθα στάθμευσιν είναι αστείοι και δεν ευσταθούν εγώ δε προσωπικώς δεν δύναμαι να τους δεχθώ.
Αυτά θεωρώ σκόπιμον προς το παρόν να σας καταστήσω γνωστά, εις απάντησιν της επιστολής υμών και βάσει των μέχρι τούδε γνωσθέντων επί της συμφωνίας.
Εν τούτοις δεν πρέπει να νομισθή ότι θα διασπάσω την ενότητα του Κυπριακού λαού, τουναντίον θα την συγκρατήσω πάση δυνάμει.
Είμαι όμως υποχρεωμένος να επιστήσω την προσοχήν των χειριζομένων το Κυπριακόν, διότι τας ευθύνας επί της αποδοχής της συμφωνίας δεν θα φέρη μόνον η Ελληνική Κυβέρνησις αλλά προ παντός οι ηγέται του Κυπριακού λαού, οι οποίοι και θα λογοδοτήσουν απέναντί του.
Κοινοποίησις : Προς κ. Φρυδάν
ΔΙΓΕΝΗΣ Η παγερή ατμόσφαιρα, λόγω των εξελίξεων, εξαπλώθηκε σ’ όλο το νησί και για να μην επηρεάσει την συνοχή και την πειθαρχία της Οργάνωσης, ο Αρχηγός κοινοποίησε στις 13 Φεβρουαρίου την κάτωθι διαταγή:
«Εν σχέσει προς προγενεστέραν διαταγήν μου περί Ελληνοτουρκικής συμφωνίας επί του κυπριακού τονίζω εμμόνως την ανάγκην επιδείξεως συνοχής και πειθαρχίας εις τας τάξεις της Οργανώσεως.
Αφού ενημερωθώ πληρως επί ωρισμένων σημείων ταύτης, θα σας κοινοποιήσω τας αποφάσεις μου.
Δεν πρόκειται να καταπροδώσω ούτε τον αγώνα, ούτε τας θυσίας του αγωνιζομένου Κυπριακού λαού.
Όλοι πρέπει να είναι βέβαιοι περί τούτου.
Υπακούω μόνον εις την φωνήν της Κύπρου.
Ένα μόνον ζητώ από όλους.
Πειθαρχίαν εις τας διαταγάς μου.
Ήλθεν η στιγμή να δείξωμεν ότι είμεθα ωργανωμένον σύνολον, με υψηλά ιδανικά, με φιλοπατρίαν και ότι γνωρίζομεν να κερδίσωμεν την μάχην τόσον εις το πεδίον της τιμής, όσον και εις το πολιτικόν πεδίον».
ΔΙΓΕΝΗΣ
Ο Αρχηγός θα πληροφορούνταν ότι παράλληλα με όσα του έγραψαν, αυτοί προσπαθούσαν να πείσουν διάφορα Σωματεία αλλά και τους Δημάρχους να αποστείλουν συγχαρητήρια τηλεγραφήματα προς τον Αρχιεπίσκοπο και την Ελληνική Κυβέρνηση.
Όμως οι Δήμαρχοι αλλά και πολλά σωματεία αρνήθηκαν να το κάνουν.
Έτσι στις 13 Μαρτίου 1959 ο Μητροπολίτης Άνθιμος θα αναχωρούσε για την Αθήνα.
Οι εξελίξεις αλλά και οι τρόποι χειρισμού του όλου ζητήματος του Κυπριακού μπαίνουν από εδώ και μετά σ’ ένα δρόμο σπαρμένο μ’ αγκάθια.
Σπύρος Δημητρίου
Αντιπρόεδρος Ιδρύματος Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα – Διγενή.
Πηγή : Γεώργιος Γρίβας – Διγενής Απομνημονεύματα του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 Εκδόσεις Πελασγός Αθήνα 2013.
