Γράφει ο ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Φιλόλογος - αρχαιολόγος Οι κάτοικοι της παλαιάς Λεπτοκαρυάς, πίστευαν πως τα Χριστούγεννα «έρχονταν» τα “δωδεκά...
Γράφει ο ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Φιλόλογος - αρχαιολόγος
Οι κάτοικοι της παλαιάς Λεπτοκαρυάς, πίστευαν πως τα Χριστούγεννα «έρχονταν» τα “δωδεκάημερα” (δηλ. “καλικάντζαροι” που ενοχλούσαν τους ανθρώπους).
Τα “δωδεκάμερα” ήταν «δαιμονικά» που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους ανθρώπους ως την ημέρα των Φώτων, γι’ αυτό και λεγόταν “δωδεκάμερα”, (δηλ. δώδεκα μέρες, όσες ήταν και οι ημέρες από τα Χριστούγεννα ως και τα Φώτα).
Μόλις...
περνούσαν και τα Φώτα, πίστευαν πως όλα τα «δαιμονικά» έφευγαν από το χωριό, όμως σίγουρα θα παρέμενε από «κανένας ξεχασμένος» “γέρος - δαίμονας”, ο οποίος θα τριγυρνούσε στο χωριό και μετά τα Θεοφάνεια.
Την παραμονή των Θεοφανείων, από νωρίς το πρωί, τα παιδιά στην παλαιά Λεπτοκαρυά, πήγαιναν στα σπίτια και τραγουδούσαν τα “κάλαντα των Φώτων” - (σήμερα περπατούν οι Σταυροί):
«Σήμερα τα φώτα και οι φωτισμοί, και χαρές μεγάλες και αγιασμοί,
κάτου στον Αϊ Γιάννη τον ποταμό, κάθετ’η κυρά μας η Παναγιά».
«Σπάργανα κρατάει και αγιασμοί, και τον Άγιο Γιάννη πιρικαλεί».
«Άγιε Γιάννη Πρόδρομε, κι βαπτιστή, βάπτισε κι μένα θεού παιδί,
ν’ανεβώ απάνω στους ουρανούς, να μαζέψου μόσχους και λιβανούς,
να μοσχομυρίσω την Παναγιά, να τσαλαπατήσω το σατανά».
«Για ρίξε μόσχους και λιβανούς, ν’αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά,
ν’αγιαστεί κι’αφέντης με την κυρά».
Μετά τα κάλαντα, στα παιδιά, οι νοικοκυραίοι έδιναν ότι «καλούδια» είχαν στο σπίτι τους, όπως: «σταφίδες, καρύδια, σύκα, κυδώνια, κάστανα, χαρούπια, μήλα, κλπ».
Την παραμονή των Θεοφανείων, στην παλαιά Λεπτοκαρυά, από τις πέντε το πρωί, (πριν ξημερώσει) χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.
Τότε όλες οι νοικοκυρές, ήταν προετοιμασμένες για “τον αγιασμό”.
Ήταν όλες τους ντυμένες με τα «καλά τους ρούχα» και μετά το χτύπημα τη καμπάνας, πήγαιναν στην εκκλησία.
Έτσι, αφού πρώτα παρακολουθούσαν την “τελετή του αγιασμού”, αργότερα γέμιζαν ένα μπουκαλάκι που έφερναν μαζί τους στην εκκλησία, με «αγιασμένο νερό» και μετά επέστρεφαν πίσω στα σπίτια τους.
Εκείνη την ημέρα, (παραμονή των Φώτων), μέσα στο σπίτι της κάθε νοικοκυράς στην παλαιά Λεπτοκαρυά, όλα έπρεπε να είναι καθαρά, γιατί «θα περνούσαν οι Σταυροί».
Επίσης, όσοι ήταν μέσα στο σπίτι, και περίμεναν να «υποδεχτούν τους Σταυρούς», έπρεπε να ήταν όλοι τους «καθαροί».
Γι’ αυτό, εκείνη την ημέρα, οι νοικοκυρές δεν μαγείρευαν ποτέ τους αρτύσιμα φαγητά, παρά μόνο νηστίσιμα.
Ο παπάς του χωριού, μόλις τελείωνε την «τελετή του αγιασμού» στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, φορούσε το πετραχήλι του και κρατώντας στα χέρια του το σταυρό μαζί με ξερά κλαδιά βασιλικού, ξεκινούσε για τον αγιασμό των σπιτιών της παλαιάς Λεπτοκαρυάς.
Τον ακολουθούσαν ένα ή δύο παιδάκια «τα παπαδάκια» ή ο καντηλανάφτης.
Τα «παπαδάκια» κρατούσαν στα χέρια τους ένα “μπακράτσι” (δηλ. χάλκινο μικρό δοχείο με λαβή), το οποίο ήταν γεμάτο με αγιασμό.
Ο παπάς, έπαιρνε με τη σειρά ένα - ένα τα σπίτια του χωριού και αφού διάβαζε το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε . . .», τότε ταυτόχρονα ράντιζε με τον αγιασμό, πρώτα τους ανθρώπους, μετά τα ζώα και αργότερα όλους τους υπόλοιπους χώρους του σπιτιού που επισκέπτονταν.
Μετά τον αγιασμό, οι νοικοκυρές για να ευχαριστήσουν τον παπά με «τα παπαδάκια» που πήγαν να αγιάσουν τα σπίτια τους, έριχναν μέσα στο “μπακράτσι” (που ήταν γεμάτο με αγιασμένο νερό), διάφορα νομίσματα.
Άλλες πάλι έδιναν μερικά από «τα καλούδια» που είχαν στα σπίτια τους, όπως διάφορα φρούτα, αυγά, κλπ.
Εκείνη την ημέρα, οι Λεπτοκαρίτες έλεγαν ότι «περπατούν οι Σταυροί» και αγιάζουν τα σπαρτά και τα ζώα, ενώ την επομένη (ανήμερα των Φώτων) θα αγιασθούν και τα νερά.
Η παλαιά Λεπτοκαρυά εγκαταλείφθηκε από το 1952 έως το 1960, (λόγω καθίζησης του εδάφους) και οι κάτοικοί της μετοίκησαν στην περιοχή, όπου σήμερα βρίσκεται η ομώνυμη κωμόπολη.
Στην εποχή μας, το έθιμο όπου την παραμονή των Φώτων, πήγαινε ο παπάς με το “μπακράτσι” να αγιάσει τα σπίτια του χωριού, το τηρούσαμε μέχρι και πριν από μερικά χρόνια, δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια δεν τηρείται.
Την ημέρα των Φώτων, στη σημερινή Λεπτοκαρυά, μόλις τελειώσει «η τελετή του αγιασμού» στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ο παπάς μαζί με τους πιστούς, «με πομπή» πηγαίνουν στην παραλία.
Εκεί ο παπάς μπαίνει μέσα σε ένα καΐκι, το οποίο «ανοίγεται» στα βαθιά της θάλασσας και αφήνει το σταυρό μέσα στη θάλασσα, ψάλλοντας το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε . . .» ώστε να αγιαστούν τα νερά. Τότε από τη ακτή, βουτάνε οι «βουτηχτάδες των Θεοφανίων» για να πιάσουν τον σταυρό.
Όποιος πιάσει πρώτος τον σταυρό, θεωρείται ευλογημένος και καλότυχος.
Αφού φιλάει τον σταυρό και το χέρι του παπά, βάζει τον σταυρό σε έναν δίσκο και επισκέπτεται όλα τα σπίτια του χωριού, όπου οι νοικοκυραίοι πρώτα φιλάνε τον σταυρό για να αγιαστούν και αυτοί με τη σειρά τους, ενώ αργότερα ρίχνουν ένα νόμισμα μέσα στο δίσκο.
Το έθιμο αυτό γίνεται για να «αγιαστούν τα νερά της θάλασσας», ώστε η χρονιά εκείνη να είναι καλότυχη.
Η κατάδυση του σταυρού, κατά τη λαϊκή πίστη, δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες.
Να έχει πολλά ψάρια για τους ψαράδες, όπως επίσης τα νερά να είναι ήρεμα και καλοτάξιδα.
Τέλος, με τον “αγιασμό των υδάτων της θάλασσας”, οι Λεπτοκαρίτες πιστεύουν πως τα νερά θα διατηρηθούνε καθαρά & κρυστάλλινα και για τη χρονιά εκείνη.
Αυτό σημαίνει, πως οι καθαρές θάλασσες και ακτές, θα αποτελέσουν το κίνητρο, για την προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών, αφού σχεδόν ολόκληρο το χωριό ασχολείται αποκλειστικά με τον τουρισμό.
ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Φιλόλογος - αρχαιολόγος
