Γιάννος Χαραλαμπίδης Προσδοκά σε κείμενο για τη διαδικασία, ενώ η τουρκική πλευρά επιδιώκει χρονοδιαγράμματα και άλλοθι για νέο ναυάγιο,...
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Προσδοκά σε κείμενο για τη διαδικασία, ενώ η τουρκική πλευρά επιδιώκει χρονοδιαγράμματα και άλλοθι για νέο ναυάγιο, που θα νομιμοποιεί τη διχοτόμηση
Επανέρχεται δριμύτερη στα μέσα Ιανουαρίου η ειδική σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, με απώτερο στόχο να δεσμεύσει τις δύο πλευρές ως προς τη διαδικασία και τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό. Και η δέσμευση αυτή, όπως πληροφορούμαστε, θα είναι δυνατόν να γίνει μέσα από ένα κοινό έγγραφο, μία κοινή, για παράδειγμα, δήλωση ή ανακοινωθέν, μεταξύ των δύο πλευρών, σε ό,τι αφορά την Πενταμερή, η οποία αναμένεται να συγκληθεί περί τις αρχές Φεβρουαρίου.
Ζητούν απόδειξη καλής θέλησης μέσα από το απευθείας εμπόριο
Πώς η Τύμπου συνδέεται με την αναγνώριση του ψευδοκράτους αλλά και της ΚΔ
Το παιχνίδι με το χαλλούμι, το Αζερμπαϊτζάν και την ΕΕ
Τι επιδιώκουν οι Τούρκοι με τα ΜΟΕ
Η τουρκική πολιτική
Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, η κυρία Λουτ δεν έχει προβάλει ενστάσεις επί των τουρκικών διχοτομικών θέσεων για λύση δύο κρατών στη βάση της συνομοσπονδίας. Διότι, δεν επιθυμεί να υπάρξει εμπλοκή στη διαδικασία προτού αρχίσει. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι η τουρκική πλευρά δεν θα θέσει σε πρώτο στάδιο κατά τρόπον άμεσο και κάθετο τη λογική των δύο κρατών, αλλά μέσω ΜΟΕ και άλλων πρακτικών, που θα οδηγούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Θα της προσφέρουν, βεβαίως, το δικαίωμα να την τεκμηριώσει μέσα από συνταγματικές και άλλες διατάξεις. Όπως έχει καταστήσει σαφές ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, καμιά λύση δεν θα εξευρεθεί εάν δεν κατοχυρωθεί η κυριαρχική ισότητα. Κυβερνητικές πήγες εκτιμούν ότι, μέσα από τη διαδικασία, η τουρκική πλευρά θα επιδιώξει αφενός τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος και, αφετέρου, διατυπώσεις που θα οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι εάν η νέα προσπάθεια δεν καταλήξει, τότε η Άγκυρα και το κατοχικό καθεστώς θα έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν είτε σε κινήσεις αναγνώρισης είτε προσάρτησης, χωρίς να εμποδιστούν από τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα. Υπό αυτές τις συνθήκες, όπως τονίζεται, υπάρχει ο κίνδυνος της άσκησης πιέσεων επί της ελληνοκυπριακής πλευράς, η οποία θα εκβιάζεται από την τουρκική στην εξής βάση: Εάν δεν υποχωρήσετε, τότε θα προχωρήσουμε σε νέα τετελεσμένα. Ή θα οδηγήσει η τουρκική πλευρά, όπως και στο παρελθόν, τις συνομιλίες σε ναυάγιο εφόσον δεν θα επιτυγχάνει τους στόχους της. Έτσι θα μπορεί να ενεργοποιήσει τις ρήτρες της διαδικαστικής ή οποιασδήποτε άλλης σχετικής συμφωνίας, που θα της επιτρέπουν βήματα χωριστής αναγνώρισης ή προσάρτησης των κατεχομένων στην Τουρκία.
Πιέσεις και παιχνίδι ευθυνών
Επί του παρόντος, η Κυβέρνηση αναμένει την κυρία Λουτ, η οποία θα συζητήσει με τις δύο πλευρές για τη διαδικασία και τις δεσμεύσεις που θα πρέπει να αναληφθούν. Η ίδια δεν έχει ανοίξει ακόμη τα χαρτιά της. Πάντως, δεν φαίνεται διατεθειμένη να προχωρήσει στην Πενταμερή χωρίς ένα κοινό κείμενο επί της διαδικασίας, διότι και ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες θέλει να εξασφαλίσει ότι υπάρχει ένα προσύμφωνο. Συνεπώς, οι όποιες πιέσεις για την αποφυγή καταλογισμού ευθυνών αρχίζουν από τα μέσα Ιανουαρίου. Και θα συνεχιστούν ως φαίνεται και στην Πενταμερή, όπου η Κυβέρνηση εκτιμά ότι θα βρεθεί και η ίδια μπροστά σε διλήμματα και στην ανάγκη, αν χρειαστεί, να απορρίψει απαράδεκτες τουρκικές προτάσεις που θα τεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Διαγιγνώσκεται, λοιπόν, ότι εάν δεν καταλήξει στη διαδικασία, είτε θα κατηγορηθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά για τα όποια όχι της είτε θα γίνει καταλογισμός ευθυνών και στους δύο είτε σε κανέναν. Η τουρκική πλευρά θα επωμισθεί την ευθύνη μόνο όταν είναι εκ των προτέρων ξεκάθαρο ότι οι διχοτομικές της θέσεις δεν θα γίνουν δεκτές από τον ίδιο τον ΟΗΕ, διότι θα είναι εκτός των όρων εντολής.
Η λογική των ΜΟΕ
Ήδη, τόσο η Άγκυρα όσο και ο κατοχικός ηγέτης στέλνουν τα δικά τους εκβιαστικά μηνύματα επί τη βάσει τριών αξόνων: Πρώτον, δεν μπορεί να προκύψει λύση εάν δεν γίνει δεκτή η κυριαρχική ισότητα, που σημαίνει αριθμητική εκπροσώπηση στους θεσμούς ή κρυφά και φανερά βέτο. Δεύτερο, στο πλαίσιο της δυνατότητας εφαρμογής των ΜΟΕ, θα πρέπει να υπάρξει σύνδεση του ανοίγματος του αεροδρομίου της Τύμπου με το λιμάνι της Αμμοχώστου κατά τρόπον ώστε να εφαρμόζεται η λογική της εν δυνάμει λύσης πριν από τη λύση. Δηλαδή, να γίνει αποδοχή της μιας πλευράς από την άλλη στη βάση του acknowledgement. Με άλλα λόγια, η κυπριακή Κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει, όπως λέγεται, σε γενναία βήματα προσφέροντας κυριαρχικά δικαιώματα, τα οποία, ούτως ή άλλως, θα έχουν οι Τουρκοκύπριοι στην περίπτωση μιας τελικής λύσης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με συνομοσπονδιακό χαρακτήρα, στη βάση των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών. Η τουρκική πλευρά θεωρεί ότι αυτές οι κινήσεις είναι συνδεδεμένες με την καλή πρόθεση των Ελληνοκυπρίων για κυριαρχική ισότητα. Εξ ου και το γεγονός ότι, όπως ισχυρίζονται, είναι η ελληνοκυπριακή πλευρά αυτή που πρέπει να δείξει την καλή της πρόθεση, αφού, όπως τονίζουν, μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί αναξιόπιστη. Τρίτο, τα ΜΟΕ και οι όποιες κινήσεις γίνουν, θα πρέπει να σχετίζονται με τη λεγόμενη άρση της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων. Αλλιώς, όπως η τουρκική πλευρά δημοσίως επισημαίνει, θα γίνουν μονομερείς ενέργειες και στην Αμμόχωστο και στο θέμα της αναγνώρισης και στο θέμα του απευθείας εμπορίου.
Το χαλλούμι και το απευθείας εμπόριο
Φαίνεται ότι, ως προς το θέμα του απευθείας εμπορίου, η τουρκική πλευρά θεωρεί ότι μπορεί να υπάρξει εύφορο έδαφος μετά το Brexit, και ειδικώς επί του θέματος του χαλλουμιού, το οποίο με βάση το άρθρο 54 της Συμφωνίας Εξόδου του Ην. Βασιλείου από την ΕΕ, δεν περιλαμβάνεται στα εγκεκριμένα πιστοποιημένα και κατοχυρωμένα προϊόντα που αφορούν στις συναλλαγές μεταξύ των δύο μερών. Ταυτοχρόνως, το άρθρο 57 της Συμφωνίας Εξόδου αναφέρεται στην περίπτωση κατά την οποία ο κατάλογος των εγκεκριμένων και κατοχυρωμένων προϊόντων μπορεί να αναθεωρηθεί. Επί τούτου όμως αφήνεται ανοιχτό το εξής γεγονός: Εάν πρώτη η Βρετανία, για παράδειγμα, προχωρήσει σε συμφωνία με την Τουρκία ή με τα κατεχόμενα για την εισαγωγή χαλλουμιού, τότε ενδέχεται να μην περιληφθεί στον κατάλογο των συναλλασσομένων μεταξύ Ην. Βασιλείου και ΕΕ το κυπριακό χαλλούμι, ακόμη και αν εγκριθεί και κατοχυρωθεί από την ΕΕ ως δικό μας. Ήδη, η Βρετανία έχει συνάψει απευθείας εμπόριο με τα κατεχόμενα εξάγοντας γαλακτοκομικά προϊόντα, τα οποία ελέγχει και φέρουν τη σφραγίδα της. Μετά το Brexit η Άγκυρα αφενός έχει συνάψει τελωνειακή ένωση με την ΕΕ και αφετέρου επιδιώκει να πείσει το Λονδίνο ότι θα πρέπει να δεχτεί εισαγωγή τουρκικών προϊόντων από τα κατεχόμενα, ακόμη και χαλλούμια στη βάση της αρχής της αμοιβαιότητας. Ακόμη κι αν δεν συμβεί κάτι από αυτά, οι κατοχικές αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να εξάγουν δικά τους χαλλούμια στην Τουρκία, τα οποία θα πιστοποιούνται από τις τουρκικές Αρχές και ακολούθως θα είναι δυνατή η εξαγωγή τους στο Ηνωμένο Βασίλειο επί τη βάσει του κανονισμού 605 του 2010, που δεσμεύει και το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες μετά το Brexit.
Αζερμπαϊτζάν και πτήσεις
Πέραν της υπόθεσης του χαλλουμιού, ανοιχτό είναι πάντα και το θέμα των απευθείας πτήσεων προς τα κατεχόμενα, κυρίως από το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο στην παρούσα φάση και δη μετά τα όσα συνέβησαν στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι ακόμα πιο εξαρτημένο και ελεγχόμενο από την Τουρκία συγκριτικά με προηγουμένως. Βεβαίως, το Αζερμπαϊτζάν έχει μεγάλα συμφέροντα, ενεργειακά και άλλα, με την ΕΕ. Συνεπώς, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι μέσω των Βρυξελλών θα ήταν δυνατή η άσκηση πιέσεων με τη μορφή, ακόμη, και κυρώσεων, έτσι ώστε το Αζερμπαϊτζάν να μην προχωρήσει σε απευθείας πτήσεις με τα κατεχόμενα. Μετά όμως την έλλειψη πολιτικής βούλησης για επιβολή κυρώσεων με το πρόσχημα της Πενταμερούς, η διαδικασία των απευθείας πτήσεων μπορεί να διευκολυνθεί ειδικότερα μάλιστα εάν η Τύμπου τεθεί με τη μορφή ΜΟΕ χωρίς όμως να υπάρξει αποτέλεσμα στις συνομιλίες. Είναι αυτό που φοβάται ακόμη και η Κυβέρνηση. Ότι, δηλαδή, η τουρκική πλευρά θα θέσει τέτοιες θέσεις, κατά τρόπον ώστε ακόμη και αν απορριφθούν να έχει τη δυνατότητα και το άλλοθι να τις εφαρμόσει μονομερώς με όσο το δυνατόν ολιγότερο βραχυπρόθεσμο κόστος και όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο πολιτικό όφελος και οικονομικό κέρδος, καθότι η Τύμπου δεν σχετίζεται μόνο με κυριαρχικά δικαιώματα αλλά και με τον τουρισμό και το απευθείας εμπόριο. Όπως και η Αμμόχωστος.
Οι επιλογές του Προέδρου
Από την πλευρά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει τις εξής επιλογές:
Πρώτον, να ζητήσει από την κυρία Λουτ και από τον Γενικό Γραμματέα να διευκρινίσουν ότι τα Ην. Έθνη δεν θα δεχθούν να τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οποιαδήποτε θέση διχοτομική, εφόσον αυτή είναι αντίθετη με τους όρους εντολής του Σ. Ασφαλείας προς τον κ. Γκουτέρες σχετικά με την επίλυση του Κυπριακού. Και αυτό θα πρέπει να είναι ενταγμένο στο οποιοδήποτε νέο κοινό έγγραφο - κείμενο επιδιώκει να επιτύχει η κ. Λουτ πριν από την Πενταμερή, εξ ου και η άφιξή της στην Κύπρο. Στο ίδιο κείμενο θα ήταν δυνατόν να ενσωματωθεί η θέση της ΕΕ ότι η λύση του Κυπριακού θα στηρίζεται στις αρχές και αξίες της ΕΕ και όχι στη δημιουργία πρωτογενούς δικαίου και νέου δικέφαλου ή τρικέφαλου κράτους. Έτσι, θα ήταν δυνατό να αποφευχθεί η οποιαδήποτε ερμηνεία στη λογική της παρθενογένεσης όπως η τουρκική πλευρά επιδιώκει.
Δεύτερον, να υπάρξει άγραφη δέσμευση, συμφωνία κυρίων, από τα Ηνωμένα Έθνη, ότι ακόμη και αν η τουρκική πλευρά θέσει στην τράπεζα των συνομιλιών διχοτομικές θέσεις που είναι αντίθετες με τους όρους εντολής όπως αυτοί καθορίστηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας, τότε ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες δεν θα τις αποδεχθεί. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η παγίδα που στήνει η Άγκυρα. Δηλαδή να θέσει παράλογες προτάσεις στις συνομιλίες για να λέει όχι η Λευκωσία και να επωμίζεται την ευθύνη. Και εφόσον θα λέει όχι η Λευκωσία, η τουρκική πλευρά θα της φορτώνει βήμα-βήμα την αποτυχία που η ίδια έχει σχεδιάσει, με απώτερο στόχο να ισχυριστεί εκ των υστέρων ότι δικαιούται να εφαρμόσει μονομερώς όσα διχοτομικά δεν κατάφερε να κερδίσει στην τράπεζα των συνομιλιών.
Τρίτον, το άνοιγμα της Τύμπου θα μπορεί να γίνει εάν η Τουρκία αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου ρητώς καθορίζει και εφόσον ο Πύργος Ελέγχου του αεροδρομίου τεθεί κάτω από το Κέντρο Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας της Λευκωσίας.
Η πρώτη φορά
Τα ανωτέρω αποτελούν βασικά διαδικαστικά ζητήματα, που συνδέονται με το έγγραφο που επιδιώκει να καταρτίσει η κυρία Λουτ με την άφιξή της στην Κύπρο πριν από την έναρξη της Πενταμερούς. Εάν η τουρκική πλευρά δεν αποδεχθεί τα αυτονόητα εκ των προτέρων, τότε αποδεικνύεται ότι ο στόχος της δεν είναι η έναρξη διαδικασίας για την επίτευξη μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης, αλλά η επιβολή των δικών της θέσεων, είτε μέσω των συνομιλιών είτε μετά την κατάρρευσή τους, αφού αποκτήσει άλλοθι μέσα από την απόρριψη απαράδεκτων δικών της προτάσεων. Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι μόνο τι θέλει η κυρία Λουτ και τι επιδιώκει η τουρκική πλευρά, αλλά και τι εμείς θέλουμε αλλά και πώς μπορούμε να το πράξουμε. Είναι θέμα διαχείρισης και πολιτικής βούλησης, αντιλήψεις της πραγματικότητας. Βεβαίως, από το 1974 μέχρι σήμερα, ούτε η Αθήνα ούτε η Λευκωσία μάς έχουν συνηθίσει σε τέτοιες εκπλήξεις. Πάντα, όμως, υπάρχει η πρώτη φορά...
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
simerini.sigmalive.com
