Γιάννος Χαραλαμπίδης Πώς η ισότιμη κυριαρχία είναι το κλειδί της Πενταμερούς και πώς θέλουν να κρύψουν τη διχοτόμηση - Πολιτική ισότητα ...
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Πώς η ισότιμη κυριαρχία είναι το κλειδί της Πενταμερούς και πώς θέλουν να κρύψουν τη διχοτόμηση - Πολιτική ισότητα μέσα από ισότιμη κυριαρχία και πώς μπορεί να εφαρμοστεί μέσω του κεκτημένου των συνομιλιών, της εκ Περιτροπής Προεδρίας, των κρυφών και φανερών βέτο
Έκοψε τα φτερά της λύσης κατά τη συνάντησή του με την ειδική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό, Τζέιν Χολ Λουτ, ο κατοχικός ηγέτης Ερσίν Τατάρ. Και, ταυτοχρόνως, επιδίωξε να ανοίξει τον δρόμο για τη διχοτόμηση μέσω της πολιτικής ισότητας και της ισότιμης κυριαρχίας, τις οποίες έθεσε επί τάπητος.
Και θα πράξει το ίδιο στην περίπτωση που συγκληθεί άτυπη Πενταμερής. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι «εκείνο που επιδιώκει η τουρκική πλευρά είναι να κατοχυρώσει μέσα από τη μορφή της λύσης την έννοια των δύο κρατών και των χωριστών κυριαρχιών, που μπορούν να συνυπάρξουν μαζί και χώρια σε επίπεδο μιας κοινής εκτελεστικής και κάθε άλλης μορφής εξουσίας, ώστε οι Τουρκοκύπριοι να μην είναι κάτω από την κυριαρχία των Ελληνοκυπρίων σε κανένα συνταγματικό επίπεδο».
Η άχρωμη και ουδέτερη Λουτ άκουσε τις συνομοσπονδιακές θέσεις, αλλά… σιώπησε
Οι Τούρκοι θεωρούν ότι η χαλαρή ομοσπονδία είναι κοντά στις θέσει τους
Γιατί η λύση περνά μέσα από την Αμμόχωστο
Κυριαρχία και κόκκινη γραμμή…
Ο κ. Τατάρ διευκρίνισε προς την κ. Λουτ ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν το δικό τους κράτος και ότι δεν πρόκειται να ζήσουν υπό την κυριαρχία άλλων, υπονοώντας τους Ελληνοκυπρίους. Η τουρκική θέση βάζει δύσκολα στην κ. Λουτ, διότι μπορεί μεν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να έχει υπαναχωρήσει από τις κόκκινες γραμμές, τις οποίες ο ίδιος έχει θέσει για τη συμμετοχή του στην Πενταήμερη, αλλά όπως επισήμανε στην εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, δεν μπορούν να τεθούν επί τάπητος συνομοσπονδιακές θέσεις ή, τέλος πάντων, ιδέες που δεν είναι στη βάση και στο πλαίσιο των όρων εντολής του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Υπενθυμίζουμε ότι, οι κόκκινες γραμμές του Προέδρου αφορούσαν στην απομάκρυνση από την Κυπριακή ΑΟΖ τόσο του ερευνητικού σκάφους «Μπαρμπαρός» όσο και του τουρκικού στόλου, διότι όπως υποστηρίζει ο Πρόεδρος, δεν θα ήταν δυνατό να διεξάγονται συνομιλίες στο πλαίσιο μιας Πενταμερούς υπό το βάρος τουρκικών απειλών. Βεβαίως, η κ. Λουτ τήρησε από την πλευρά της μια ουδέτερη στάση.
Στην ουσία δεν ήταν η εκπρόσωπος του δικαίου και της Χάρτας του ΟΗΕ, αλλά η εκπρόσωπος του κ. Γκουτέρες ως διαμεσολαβητή.
Συνεπώς, ήτο άχρωμη και απλώς, όπως τονίζεται, άκουσε και κατέγραψε τις θέσεις των δυο πλευρών, οι οποίες δηλώνουν έτοιμες για τη συμμετοχή τους σε μιαν άτυπη Πενταμερή αλλά με διαφορετικές αφετηρίες, στόχους και ερμηνείες. Όπως διευκρίνισε ο κ. Τατάρ στην απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ, ξεχάστε ό,τι ξέρατε ώς σήμερα. Βρισκόμαστε, τόνισε, μπροστά σε νέα δεδομένα και πραγματικότητες.
Αληθές είναι ότι, κατά τη συνάντηση της κ. Λουτ με τον κατοχικό ηγέτη, δεν ηγέρθη το θέμα της Αμμοχώστου. Και των παραβιάσεων από μέρους της τουρκικής πλευράς των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Λίγα, μάλιστα, εικοσιτετράωρα πριν από την άφιξη της απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ στο Κυπριακό είχε διατυπωθεί η θέση από τον Πρόεδρο του ΔΗΣΥ, Αβέρωφ Νεοφύτου, ότι η επιστροφή της Αμμοχώστου περνά μέσω της λύσης του Κυπριακού.
Όμως, η τούρκικη πλευρά θέτει επίσημα πλέον την Κυβέρνηση και τον ΟΗΕ ενώπιον του ακόλουθου εκβιασμού: Εάν επιθυμείτε λύση, αυτή θα περιλαμβάνει την ισότιμη κυριαρχία στο πλαίσιο της πολιτικής ισότητας. Αυτό σημαίνει ότι, πέραν του κατάλοιπου εξουσίας και της παραγωγής πρωτογενούς δικαίου από το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, θα πρέπει, κυρίως σε επίπεδο εκτελεστικής εξουσίας αλλά και σε αυτό των άλλων εξουσιών, όπως είναι η νομοθετική και η εκτελεστική, να υιοθετηθεί και να τεθεί στην πράξη η αρχή της αριθμητικής ισότητας. Ή των κρυφών και φανερών βέτο.
Κεκτημένο των συνομιλιών…
Είναι πρόδηλο ότι η τούρκικη πλευρά, ακόμη κι αν δεν θέσει ρητώς στο τραπέζι των συνομιλιών τα δύο κράτη και τη συνομοσπονδία, θα επιδιώξει να επιτύχει τους σκοπούς της μέσω της πολιτικής ισότητας και της ισότιμης κυριαρχίας στην πράξη για να τεκμηριώσει πέραν πάσης αμφιβολίας ό,τι έχει γίνει ήδη αποδεκτό ως κεκτημένο στους προηγούμενους γύρους συνομιλιών και δη στο Κραν Μοντανά.
Εφόσον η τουρκική πλευρά έχει εισπράξει τη δυνατότητα να δίνει ερμηνεία περί της ύπαρξης δυο λαών, των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων, από τους οποίους, όπως αναφέρει η κοινή δήλωση Αναστασιάδη-Έρογλου, θα πηγάζει εξίσου η εξουσία, δηλαδή η κυριαρχία, τώρα θέλει να τεκμηριώσει μέσω του νέου γύρου των συνομιλιών, την πολιτική ισότητα και ισότιμη κυριαρχία μέσα από τις νέες συνταγματικές δομές και δη μέσα από την αριθμητική ισότητα και τα κρυφά και τα φανερά βέτο, αρχής γενομένης από την εκ Περιτροπής Προεδρία.
Διότι τι είναι η εκ Περιτροπής Προεδρία;
Είναι η διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας και της κυριαρχίας.
Δηλαδή τι λένε οι Τούρκοι;
Ισχυρίζονται ότι, εφόσον δεν υπάρχει ρητή αναφορά σε ενιαίο λαό παρά μόνο σε Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους, η δική τους αντίληψη είναι περί της ύπαρξης δυο λαών, που θα ασκήσουν χωριστά το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης σε χωριστά δημοψηφίσματα.
Στην πράξη αυτή η χωριστή αυτοδιάθεση σημαίνει:
1. Παραγωγή πρωτογενούς δικαίου μέσω του κατάλοιπου εξουσίας και παρθενογένεση. Όσες εξουσίες δεν ανήκουν ρητώς στην Κεντρική Κυβέρνηση, ασκούνται από τα κρατίδια πρωτογενώς. Είναι η αρχή της επικουρικότητας που εφαρμόζεται στην ΕΕ. Όσες εξουσίες δεν ασκούνται από τις Βρυξέλλες, ανήκουν και ασκούνται από τα κράτη, διότι αυτά και οι λαοί συνιστούν την πηγή της κυριαρχίας.
2. Η διπλή πηγή κυριαρχίας θα πρέπει, σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, να αποτυπώνεται μόνο επί του κατάλοιπου εξουσίας, αλλά και επί της εκτελεστικής και άλλης πάσης φύσεως εξουσίας.
Συνεπώς, η εκ Περιτροπής Προεδρία συμβολίζει τη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας, τις δυο πηγές κυριαρχίας και τους δυο λαούς, από τους οποίους οι κυριαρχίες πηγάζουν και συγκατοικούν σε μια Κεντρική Κυβέρνηση. Η θέση αυτή υιοθετείται και από τους Βρετανούς και έχει νομική βάση.
Τύμπου και Αμμόχωστος
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι Τούρκοι έχουν τη δυνατότητα να ερμηνεύουν την πολιτική ισότητα και την ισότιμη κυριαρχία στη βάση του κεκτημένου των συνομιλιών και των όσων έχουν συζητηθεί στο Κραν Μοντανά.
Συνεπώς, όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές: «Η τουρκική πλευρά δεν θεωρεί ότι είναι εκτός του πλαισίου των Ην. Εθνών και των αναφορών που θέτει και τυγχάνουν πολλαπλών ερμηνειών. Φαίνεται, μάλιστα, ότι οι θέσεις αυτές δεν απορρίπτονται από τον ΟΗΕ μέχρι στιγμής». Ακόμη και στην περίπτωση της Αμμόχωστου, όπως τονίζεται, τι επιδιώκει η τουρκική πλευρά; Την αναγνώριση κυριαρχίας με δυο τρόπους. Πρώτος, μέσω των Ελληνοκυπρίων προσφύγων στην εξής βάση: Σε περίπτωση κατά την οποία οι Ελληνοκύπριοι οι οποίοι θα επιστρέψουν κάτω από το καθεστώς του ψευδοκράτους θα υπάγονται στους λεγόμενους νόμους και τις εξουσίες του ψευδοκράτους. Δηλαδή θα αποδεχθούν τη χωριστή κυριαρχία του λεγόμενου τουρκοκυπριακού λαού καταργώντας σε ατομικό επίπεδο τα ψηφίσματα 541 και 550 του Σ. Ασφαλείας, που καθορίζουν ρητώς ότι ούτε το ψευδοκράτος ούτε οι θεσμοί του μπορούν να αναγνωριστούν, διότι είναι προϊόν βίας και χρήσης όπλων. Δεύτερος, μέσω της θέσης ότι θα μπορούσε να συζητηθεί το θέμα της Αμμοχώστου, αλλά εφόσον ανοίξει το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου. Το άνοιγμα του αεροδρομίου της Τύμπου είναι συναφές με τα 12 ναυτικά μίλια του εναερίου χώρου που εμπίπτει στα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και με τα ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα του FIR και του Κέντρου Ελέγχου. Συνεπώς, και σε αυτήν την περίπτωση η τουρκική πλευρά συνδέει το θέμα της Αμμοχώστου με τις χωριστές ή τις ισότιμες κυριαρχίες. Άλλωστε, ένας από τους λόγους για τους οποίους η τουρκική πλευρά απέρριπτε την πρόταση για συνεκμετάλλευση του λιμανιού της Αμμοχώστου υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ήταν ο εξής: Διότι με βάση το Πρωτόκολλο 10, που αφορά στην ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, η μόνη αρμόδια Αρχή για να ανοίγει και να κλείνει πύλες εισόδου και εξόδου στην Κύπρο, όπως είναι το λιμάνι της Αμμοχώστου, είναι αυτή της κυπριακής Κυβέρνησης. Αυτή είναι που ασκεί κυριαρχία και αυτή είναι που θα εξουσιοδοτούσε την ΕΕ. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται δεκτό από την τουρκική πλευρά, διότι θεωρεί την Κυπριακή Δημοκρατία ως εκλιπούσα. Άρα ο τουρκικός στόχος είναι είτε μέσω της Αμμοχώστου είτε μέσω της Πενταμερούς να κατοχυρωθεί διεθνώς η πολιτική ισότητα στη λογική και στην πρακτική των δυο χωριστών αλλά ισότιμων κυριαρχιών.
Συνεπώς, η θέση μας θα έπρεπε να είχε ως εξής: Η λύση του Κυπριακού περνά μέσα από την Αμμόχωστο. Επί αυτού του θέματος θα κριθούν οι Τούρκοι εάν θα αλλάξουν στάση και αν θα περάσουν από τη υφιστάμενη διχοτομική τους πολιτική, των ισότιμων κυριαρχιών, σε μια διευθέτηση δημοκρατική και ένα πολιτειακό σύστημα βιώσιμο.
Η χαλαρή ομοσπονδία και οι εγγυήσεις
Τώρα υπάρχουν τα εξής ερωτήματα: 1) Τι θα κάνει η Λουτ; Προφανώς, θα επανέλθει για να εξετάσει πώς θα ήταν δυνατό να συγκληθεί μια Πενταμερής με τα νέα δεδομένα όπως της τα εξηγεί η τουρκική πλευρά. Και εδώ είναι που τίθεται το συναφές ερώτημα κατά πόσον η πρόταση του Προέδρου για χαλαρή ομοσπονδία μπορεί να κρύψει τις τουρκικές διχοτομικές θέσεις περί πολιτικής ισότητας και ισότιμης κυριαρχίας κάτω από το χαλί, παραχωρώντας τέτοια κυριαρχικά δικαιώματα στους Τουρκοκυπρίους, ώστε να αισθάνονται ότι δεν είναι υποτελείς στους Ελληνοκυπρίους. Πάντως, ο κ. Τατάρ όπως και ο κ. Τσαβούσογλου ισχυρίζονται ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αναφέρθηκε σε δυο κράτη, που θα συγκατοικήσουν σε μια κοινή Κεντρική Κυβέρνηση, ενώ ο Βρετανός Πρέσβης τόνισε σε συνέντευξή του πριν από είκοσι μέρες ότι τα δυο κράτη μπορούν να χωρέσουν σε μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. 2) Τι γίνεται με τις εγγυήσεις και τον τουρκικό στρατό; Ήταν επίσης σαφής ο κατοχικός ηγέτης ότι ούτε οι εγγυήσεις μπορούν να καταργηθούν αλλά ούτε και ο στρατός μπορεί να φύγει. Η έσχατη τουρκική υποχώρηση έχει να κάνει για άλλη μια φορά με την έννοια της κυριαρχίας. Και αφορά στην εγκαθίδρυση τουρκικής Βάσης στην Κύπρο στο μοντέλο των βρετανικών, δηλαδή με κυριαρχικά δικαιώματα.
Κυρώσεις και έκθεση Γκουτέρες
Βεβαίως, εφόσον το θέμα της Πενταμερούς είναι ανοικτό στην έκθεσή του, ο ΓΓ του ΟΗΕ θα καταγράψει την πρόθεση όλων των μερών για εμπλοκή στην Πενταμερή και η Τουρκία θα την βγάλει καθαρή. Ταυτοχρόνως, πώς η Κύπρος και η Ελλάδα θα επιμείνουν σε κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας κατά τη Σύνοδο 10ης και 11ης Δεκεμβρίου; Η θέση της Τουρκίας είναι σαφής: Εάν επιβληθούν κυρώσεις, Πενταμερής γιοκ. Ενώ, λοιπόν, γινόταν λόγος από τον Πρόεδρο ότι η ΕΕ πρέπει να τερματίσει την πολιτική του εξευμενισμού έναντι της Τουρκίας, τελικώς την υιοθετεί ο ίδιος και η πρώτη ενόψει αυτοπαγίδευση είναι η εξής: Αθήνα και Λευκωσία θα καταστούν συνήγοροι της πολιτικής που δεν θέλει την επιβολή κυρώσεων και θα ισχυριστούν, όπως και στο παρελθόν, ότι δεν το επιδιώκει η Γερμανία. Η πολιτική των μη κυρώσεων θα μπορούσε να ήταν ορθή εάν η Τουρκία άλλαζε τη στάση της στο Αιγαίο και στην Κύπρο ή αν άφηνε πιθανότητες για μια δημοκρατική και βιώσιμη λύση στο Κυπριακό. Το αντίθετο, όμως, συμβαίνει. Ο Τατάρ ήταν πιο πολύ και από σαφής για τη διχοτομική λύση που επιδιώκει στο πλαίσιο μιας Πενταμερούς, ακόμη και αν ονομαστεί, όπως το λένε ωμά οι Εγγλέζοι, ως ομοσπονδία. Άλλωστε, υπάρχει ισχυρό άλλοθι. Και δεν αποκλείεται να λεχθεί και αυτό από ημετέρους: Αφού οι Τούρκοι μιλούσαν για δύο κράτη και ακούσουμε τους Βρετανούς και τα εντάξουμε σε μια ομοσπονδία, τότε σημαίνει ότι τελικά νικήσαμε!
Κινήσεις στις οποίες μπορεί να προβεί η Λευκωσία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
- Εφόσον υπάρχει ήδη το νομικό πλαίσιο για κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας για τα όσα συμβαίνουν στην Κυπριακή ΑΟΖ, να ζητήσει την ενεργοποίησή τους και να καταθέσει νέα στοιχεία.
- Ακόμη και αν δεν αποφασιστούν κυρώσεις στην παρούσα φάση, να υπάρξει ρήτρα για την επιβολή κυρώσεων εάν εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος η Τουρκία δεν αποχωρήσει από την Κυπριακή ΑΟΖ και δεν εγκαταλείψει τις συνομοσπονδιακές της θέσεις ενόψει Πενταμερούς, οι οποίες είναι αντίθετες και με τους όρους εντολής του ΓΓ του ΟΗΕ και με ό,τι το κεκτημένο της ΕΕ καθορίζει και αναφέρει ρητώς. Ότι, δηλαδή, το μόνο κράτος που αναγνωρίζεται στο νησί είναι η Κυπριακή Δημοκρατία και ότι η Τουρκία οφείλει να την αναγνωρίσει.
- Επιβολή εμπάργκο πώλησης όπλων στην Τουρκία. Αυτό το μέτρο μπορεί να καλυφθεί κάτω από τη γενικότερη επιθετικότητα και ιμπεριαλιστική πολιτική της Άγκυρας.
- Ρήτρα στα συμπεράσματα για άμεση ενεργοποίηση του άρθρου 42, παράγραφος 7 των Συνθηκών, που προβλέπει ακόμη και τη στρατιωτική στήριξη της ΕΕ εάν ένα κράτος μέλος της δεχθεί επίθεση από τρίτο κράτος.
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
