Γράφει ὁ Γιῶργος Κοντογιώργης Οἱ Ἕλληνες τῶν κοινῶν/πόλεων στὶς συνθῆκες τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας βίωναν τὴν θεσμικὴ ὑπ...
Γράφει ὁ Γιῶργος Κοντογιώργης
Οἱ Ἕλληνες τῶν κοινῶν/πόλεων στὶς συνθῆκες τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας βίωναν τὴν θεσμικὴ ὑποστασιοποίηση τῆς κοινωνίας στὴν πολιτικὴ διαδικασία (ἀντιπροσώπευση, δημοκρατία κλπ), τὴν ὁποία ὁ κατακτητὴς ἀναγκάσθηκε νὰ ἀποδεχθεῖ, πρωταρχικὰ διότι ὑπάκουε στὴν ἀρχὴ τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς ἀνωτερότητας.
Καὶ σὲ κάθε περίπτωση νὰ ἀνεχθεῖ ἐπειδὴ ἐμπεριεῖχε τὸ στοιχεῖο τοῦ συμφέροντος γι’ αὐτόν.
Τὸ προτάγμα τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος προέκρινε τὴν οἰκουμενικὴ κοσμόπολη καὶ στὸ πλαίσιό της τὴ δημοκρατία, ἀπὸ τὰ κοινὰ καὶ τὶς συμπολιτειακὲς περιφερειακὲς ἑνώσεις τους ἕως τὴν κεντρικὴ Πολιτεία, ἐμπνεόταν προφανῶς ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ οἰκουμένη τῶν κοινῶν.
Ὅπως ἀκριβῶς...καὶ τὰ συνταγματικὰ κείμενα τῆς Ἐπανάστασης.
Τὸ ἀδιέξοδο τῆς ἰδεολογικὰ διατεταγμένης καί, καταφανῶς, ἀνιστορικῆς σχολῆς σκέψης*, ποὺ βλέπει τὴν Ἑλλάδα μέσα ἀπὸ τὸ ἐσπεριανὸ πρότυπο, γίνεται πασιφανὲς μέσα ἀπὸ τὴν ἀγωνία της νὰ διαψεύσει τὶς πηγὲς καὶ νὰ ἰσχυρισθεῖ ὅτι οἱ Ἕλληνες δὲν εἶχαν συνείδηση ἐθνικῆς κοινωνίας πρὶν ἀπὸ τὴν Ἐπανάσταση.
Συγχέουν, χωρὶς ἄλλο, τὸ ἀδιαμφισβήτητο γεγονὸς τῆς ἐθνογενετικῆς διαδικασίας στὴν Ἑσπερία καί, ἐπέκεινα, στὸν κόσμο, ποὺ ἐμφανίζεται σιγὰ σιγὰ μὲ τὴ μετάβαση ἀπὸ τὴ δεσποτεία στὸν ἀνθρωποκεντρισμό, μὲ τὸ ἔθνος ὡς κοινωνικὸ καὶ κατ’ ἐπέκταση, ὡς ἱστορικὸ φαινόμενο.
Πολιτικὸ καὶ πολιτισμικὸ
Τὸ ἔθνος ὡς συνείδηση κοινωνίας, ἀποτελεῖ ἕνα μοναδικὰ ἀνθρωποκεντρικὸ φαινόμενο, τὸ ὁποῖο ἐμπεριέχει δύο θεμέλια στοιχεῖα: τὸ πολιτισμικὸ καὶ τὸ πολιτικό.
Ἡ ἀνθρωποκεντρικὴ φυσιολογία τοῦ ἔθνους διαψεύδει μία σειρὰ ἀπὸ ἰσχυρισμοὺς τῆς νεοτερικῆς ἰδεολογίας στὸ ζήτημα αὐτό:
Πρῶτον, ὅτι τὸ ἔθνος εἶναι νεοτερικὴ ἐπινόηση, καθὼς ἀπαντᾶται σὲ κάθε ἀνθρωποκεντρικῶς ζῶντα κοινωνικὸ ὀργανισμό, ὅπως ἐν προκειμένω στὸν Ἑλληνισμό.
Δεύτερον, ὅτι τὸ ἔθνος εἶναι ἐπινόηση τοῦ κράτους.
Τὸ ἔθνος στὶς ἐσπεριανὲς κοινωνίες γεννήθηκε μεταξὺ τῶν ἀνθρωποκεντρικῶν θυλάκων τῆς περιόδου τῆς κρατικῆς δεσποτείας, δὲν τὸ κατασκεύασε τὸ κράτος.
Τρίτον, τὸ ἔθνος δὲν εἶναι τεχνητὸ δημιούργημα ποὺ προόρισται νὰ ἐκλείψει ἅμα τῇ ἐξαφανίσει τοῦ πρωτο-ἀνθρωποκεντρικοῦ κράτους τῆς νεοτερικότητας.
Καὶ τοῦτο διότι ὡς κοινωνικὸ φαινόμενο ὑπάρχει ἐπειδὴ ἡ ἐλευθερία τοῦ συλλογικοῦ ἀνάγεται στὴν συνείδηση κοινωνίας, δηλαδὴ στὸν συνεκτικὸ ἱστὸ ποὺ ὑφαίνεται γύρω ἀπὸ τὶς πολιτισμικὲς ἀναγωγὲς τῆς συλλογικῆς ταυτότητας.
Τὸ μέλλον ἐπιφυλάσσει γιὰ τὶς κοινωνίες τὸ τέλος τοῦ κράτους/συστήματος ὄχι τὸ τέλος τοῦ ἔθνους, τὴν μετάθεση τῆς εὐθύνης γιὰ τὸ ἔθνος στὴν κοινωνία, ἀντὶ τῶν νομέων τοῦ κράτους.
Ὥστε, τὸ πολιτικὸ στοιχεῖο εἶναι αὐτὸ ποὺ μεταβάλει μία ἐθνοτικὴ κοινότητα σὲ ἔθνος.
Τὸ περιεχόμενο τοῦ πολιτικοῦ του προτάγματος, ὡστόσο, δὲν εἶναι μονοσήμαντο.
Διαφοροποιεῖται στὸν ἀνθρωποκεντρικὸ χρόνο καί, προφανῶς, ἀναλόγως μὲ τὴν κοσμοσυστημικὴ κλίμακα.
Τοῦτο γίνεται ἐμφανὲς στὴν περίπτωση τοῦ προ-ἐθνοκρατικοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὁπότε τὸ πολιτικὸ πρόσημο τοῦ ἔθνους ἀπέδωσε ἡ ἔννοια τοῦ Γένους.
Τὸ Γένος, μὲ τὴν σημερινὴ ἐννοιολόγηση ἀποδίδει τὸ πολιτικὸ προτάγμα τοῦ ἔθνους κοσμοσυστήματος.
Ἡ ἐθνικὴ ἐλευθερία τῶν Ἑλλήνων ἀνάγεται στὸν κοσμοσυστημικὸ του χρόνο σὲ διακύβευμα περὶ τὴν ἐλευθερία τῶν πόλεων ἤ, μετὰ ἀπὸ μία στιγμή, σὲ κοσμοπολιτειακὸ συμβολισμό, μὲ σημεῖο ἀναφορᾶς τὴν μητρόπολη.
Ἐνοχοποίηση τοῦ παρελθόντος
Ἡ ἴδια σχολὴ σκέψης, μολονότι ἐνοχοποιεῖ τὸ παρελθὸν τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας γιὰ τὴν κακοδαιμονία της, δηλαδὴ γιὰ τὶς ἀρνητικὲς ἐπιδόσεις τοῦ κράτους, ἀπὸ τὴν ἄλλη ἀρνεῖται τὴν ὅποια συνέχεια τῆς κοινωνίας τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους μὲ ἐκείνη τῆς προεπαναστατικῆς περιόδου.
Πολλῶ μᾶλλον ἀφοῦ φθάνει μέχρι τοῦ σημείου νὰ ἀπορρίπτει ἀκόμη καὶ τὴν ἐθνικὴ ἰδιοσυστασία τῆς προεπαναστατικῆς κοινωνίας, τὴν ὁποία ἀποκαλεῖ ἁπλῶς ἑλληνόφωνη.
Τὸ ζήτημα ἐν προκειμένω δὲν εἶναι τόσο ὅτι ἡ σχολὴ αὐτὴ "διαψεύδει" τὶς πηγὲς ποὺ ἐπιβεβαιώνουν ἀδιατάρακτα τὴν ἐθνικὴ συνείδηση κοινωνίας τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ ἡ ἰδεολογική της στόχευση.
Στὴν πραγματικότητα αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἐπιχειρεῖται μὲ τὴν ἐπιλογὴ αὐτὴ εἶναι νὰ ἀποφευχθεῖ ἡ σύγκριση τῶν πεπραγμένων τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους τοῦ κράτους μὲ τὸν Ἑλληνισμὸ τοῦ ἔθνους κοσμοσυστήματος.
Κάτι τέτοιο θὰ ὁδηγοῦσε σὲ συντριπτικὰ συμπεράσματα γιὰ τὶς εὐθύνες τοῦ συγκεκριμένου κράτους /συστήματος γιὰ τὴν ἑλληνικὴ κακοδαιμονία.
Τὸ ζήτημα αὐτό, μᾶς φέρνει, ἑπομένως ἀντιμέτωπους μὲ τὸ ἐρώτημα ἐὰν ἡ ἱστόρηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ θὰ γίνει μὲ γνώμονα τὰ πεπραγμένα τοῦ ἔθνους, ἢ μὲ ἐκεῖνα τοῦ κράτους, τὸ ὁποῖο ἐξέφρασε τὸ οὐσιῶδες της ἑλληνικῆς κοινωνίας, μόλις στὴ διάρκεια τοῦ 20ού αἰώνα.
Διότι, σὲ τελικὴ ἀνάλυση, ἡ ἱστόρηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ βάση τὰ πεπραγμένα τοῦ κράτους, ἐμφανίζουν μία κοινωνία μὲ “τριτοκοσμικὰ” χαρακτηριστικά, ἐκεῖνα τοῦ “ἐθνικοῦ” κράτους.
Ἀντιθέτως, ἡ ἱστόρηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ γνώμονα τὰ πεπραγμένα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ἐμφανίζει ἕνα «τριτοκοσμικὸ» κράτος νὰ δυστυχεῖ μία κοινωνία μὲ ὑψηλοῦ διαμετρήματος ἀνθρωποκεντρικὴ ἀνάπτυξη.
Διότι αὐτὸ ποὺ συνέβη ἦταν, στὸ ὄνομα τοῦ “ἐξευρωπαϊσμοῦ”, τὸ κράτος τῆς νεοτερικότητας, τὸ ἀπολυταρχικὸ καὶ στὴ συνέχεια τὸ κυρίαρχο κράτος, νὰ ὀπισθοδρομήσει τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία, ἀπὸ τὴν ἀνθρωποκεντρικὴ φάση τῆς οἰκουμένης σὲ ἐκείνη τῆς κρατικῆς δεσποτείας ἤ, ἔστω, τοῦ πρώιμου ἀνθρωποκεντρισμοῦ.
Οἱ δυνάμεις τῆς δεσποτείας
Ἐν προκειμένω συντρέχει ἀφενὸς ἡ σύγχυση ἀνάμεσα στὴν μοναδικὴ πρωτοτυπία τῆς μετάβασης στὴ μεγάλη κοσμοσυστημικὴ κλίμακα καὶ στὴν ἐντελῶς πρώιμη ἀνθρωποκεντρικὴ ἀφετηρία τῆς νεοτερικότητας.
Ἀφετέρου, ἡ ἄγνοια τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴ μικρὴ στὴ μεγάλη κοσμοσυστημικὴ κλίμακα δὲν ἔθετε ὡς προϋπόθεση τὴν ὀπισθοδρόμηση αὐτή.
Ἔγινε ἀναπόφευκτη ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Ἑλληνισμὸς ἡττήθηκε ἀπὸ τὶς δυνάμεις τῆς δεσποτείας καὶ τὴν ἡγεσία τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς μετάβασης ἀνέλαβε ἡ τελευταία.
Ἡ ὁποία, ὄχι μόνο ἀδυνατοῦσε νὰ συλλάβει καὶ προφανῶς νὰ οἰκειοποιηθεῖ τὸ ἀνθρωποκεντρικὸ διακύβευμα τῆς οἰκουμένης ποὺ βίωνε δίπλα της ὁ ἑλληνικὸς κόσμος, ἀλλὰ καὶ ἐπέβαλε σ’ αὐτὸν τὴν μεταστέγασή του στὴ δεσποτική της ὀρθοταξία.
Ἐὰν ἑπομένως καταλογίσουμε στὴν ἑλληνικὴ κοινωνία ὅτι δὲν διῆλθε ἀπὸ τὴν Ἀναγέννηση, τὸ Διαφωτισμὸ κλπ, εἶναι σὰν νὰ τῆς προσάπτουμε ὅτι κακῶς δὲν ἐξέπεσε ἀπὸ τὸν ἀνθρωποκεντρισμὸ -ποὺ βίωνε ἀδιατάρακτα στὸ περιβάλλον τῆς πόλης/κοινοῦ- στὴ φεουδαρχία γιὰ νὰ χρειασθεῖ μέσα ἀπὸ τὰ στάδια αὐτὰ νὰ τὴν ἀποσείσει.
Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ ἀγνόηση τοῦ γεγονότος ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς σταδιοδρόμησε ἕως τὴ μετάβασή του στὸ κράτος ἔθνος σὲ περιβάλλον ἀνθρωποκεντρικῆς οἰκουμένης μὲ θεμέλια κοινωνία τὴν μικρὴ (κοσμοσυστημικὴ) κλίμακα τῆς πόλης, ἀποτελεῖ κεφαλαιῶδες ὅσο καὶ ἀσύγγνωστο ἀτόπημα.
*Ἡ ἱστορικὴ σχολὴ ποὺ ἑρμηνεύει τὴν ἐξέλιξη τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου μὲ τὸν ἰδεολογικὸ μεταπρατισμὸ τοῦ μοντέλου τῆς Ἑσπερίας ἐνοχοποιεῖ τὴν κοινωνία καὶ ἀποδίδει θεωρεῖ τὸ ἔθνος κατασκευὴ τοῦ κράτους.
