Γράφει ὁ Δημήτριος Νατσιός, Δάσκαλος-Κιλκίς Ἡ λέξη «δημοπίθηκος» εἶναι ἀπό τήν ἔξοχη κωμωδία τοῦ Ἀριστοφάνη «Βάτραχοι», ἡ ὁ...
Γράφει ὁ Δημήτριος Νατσιός, Δάσκαλος-Κιλκίς
Ἡ λέξη «δημοπίθηκος» εἶναι ἀπό τήν ἔξοχη κωμωδία τοῦ Ἀριστοφάνη «Βάτραχοι», ἡ ὁποία γράφτηκε καί διδάχτηκε τά τελευταία ἔτη τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, ἐν μέσω παρακμῆς τῆς εὐκλεοῦς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, ἡ ὁποία κατάντησε ἕρμαιο ἀνίκανων καί ἀνήθικων πολιτικῶν.
Ο στίχος -(1083-1085)- γράφει κατά λέξη: «Ἡ πόλις ἠμῶν ἀνεμεστώθη δημοπιθήκων ἑξαπατώντων τόν δῆμον».
Δηλαδή: «Ἡ πόλη μᾶς γέμισε ἐντελῶς δημοπιθήκους, οἱ ὁποῖοι ἐξαπατοῦν τόν λαό».
Ἡ λέξη δημοπίθηκος, ἀπαντᾶται μόνο στό συγκεκριμένο ἔργο τοῦ Ἀριστοφάνη-«ἅπαξ λεγόμενον», ὅπως λέγεται στήν γλωσσολογία- καί σημαίνει «ὁ μέ τάς κολακείας τοῦ ἀπατῶν τόν ὄχλον, ὁ ἀπατεών», κατά τό ἔγκυρο λεξικό «Liddel-Scott», ὁ ἀγύρτης, κατά τό λεξικό τοῦ «Δημητράκου».
Πρίν ἀσχοληθοῦμε μέ τους…δημοπιθήκους, μία μικρή παρένθεση.
Στους «Βατράχους» ὁ Ἀριστοφάνης, μέ νοσταλγική διάθεση, συγκρίνει τήν ποίηση τῶν παιδικῶν του χρόνων, τήν ποίηση τῆς ἀκμῆς καί τῆς..
ἀνατάσεως πρός τό θεῖον καί τήν εὔνομο πολιτεία, μέ τήν ἐκπνέουσα ποίηση τῶν χρόνων του.
Ἡ Ἀθήνα πνέει τά λοίσθια καί ὁ λαός ἀναθυμᾶται τά δοξασμένα χρόνια.
(«Νά νοσταλγεῖς τόν τόπο σου, ζώντας στόν τόπο σου, τίποτε δέν εἶναι πιό πικρό», κατά τήν μεγαλοφυῆ διατύπωση τοῦ Σεφέρη).
Τόσο πολύ θαύμασαν οἱ Ἀθηναῖοι τό ἔργο, ὥστε τό «δίδαξε» δύο φορές.
Και ἄς προσεχθεῖ τό ρῆμα «δίδαξεν».
Στό ἴδιο ἔργο τοῦ «Βάτραχοι», ὁ Ἀριστοφάνης, ρητῶς μᾶς βεβαιώνει ὅτι ὁ ποιητής εἶναι ὁ παιδαγωγός τῶν ὡρίμων, ὅπως ὁ δάσκαλος τῶν μικρῶν παιδιῶν: «τοῖς μέν γάρ παιδαρίοισιν ἐστί διδάσκαλος ὅστις φράζει, τοίσιν δ’ ἠβῶσι ποιηταί». (στίχ. 1054).
Για τόν ἀρχαῖο Ἕλληνα ἦταν κάτι τό ἀδιανόητο, ἔργο τέχνης χωρίς μορφωτικό-παιδαγωγικό περιεχόμενο.
Ὁ ποιητής, ὁ ἀρχιτέκτονας, ὁ ζωγράφος, ὁ μουσικός, ὁ φιλόσοφος καί ὁ πολιτικός ἐθεωροῦντο καί ἔπρεπε νά εἶναι οἱ παιδαγωγοί καί δάσκαλοι τοῦ λαοῦ τους.
Το θέατρο ἰδίως τό σχολεῖο τοῦ λαοῦ.
Στίς ἐπιγραφές «χορηγικῶν τριπόδων» διαβάζουμε: «Σοφοκλῆς ἐδίδασκεν», «Αἰσχύλος ἤ Εὐριπίδης ἐδίδασκεν».
Όσο ἡ Ἀθήνα τηροῦσε τό ἰδεῶδες της παιδαγωγούσας πολιτικῆς κοινότητας («πόλις») ἀνθοῦσε καί κατέλειπε «χρυσούς αἰῶνες».
Όταν «ἀνεμεστώθη δημοπιθήκων», ἔσβησε.
Στά περικαλλῆ μάρμαρά της κουρνίαζαν κουκουβάγιες, θρηνώντας γιά τά περασμένα μεγαλεία…
Οἱ δημοπίθηκοι, λοιπόν, ἀναφύονται σέ καιρούς παρακμῆς.
Ετυμολογικώς ἡ λέξη παράγεται ἀπό τό «δῆμος», ὁ λαός καί τήν λέξη «πίθηκος», ἡ ὁποία εἶναι «ἀγνώστου ἔτυμου», δέν ἔχει ἐντοπισθεῖ ἡ ἐτυμολογία της. Είναι ἀρχαιότατη λέξη-ἤδη ἀπό τόν 7ο αι. π.Χ. στόν Ἀρχιλόχο καί τόν Σιμωνίδη.
Οι ἀρχαῖοι τήν χρησιμοποιοῦσαν καί ὡς «πιθηκισμός», ὅταν ἤθελαν νά καυτηριάσουν κάποιον πού μιμεῖται γελοιοτρόπως τά τῶν ἄλλων, πού μαϊμουδίζει.
(Ἡ μαϊμού ἀπό τό ρῆμα «μιμῶ», «μιμοῦμαι»).
Πίθηκο ὀνόμαζαν καί τόν πονηρό, ἀναιδῆ, θρασύδειλο καί ἀπατεώνα.
Δημοπίθηκος θά λέγαμε ὅτι εἶναι αὐτός πού ἐξαπατᾶ ἀδιάντροπα καί μέ δόλιο, πονηρό τρόπο τόν λαό. Κυρίως μέ κολακεῖες ἤ ἀπειλές, μέ χρήματα ἤ ὑποσχέσεις, ἀποσκοπώντας μόνο στό προσωπικό του συμφέρον καί ἀδιαφορώντας παντελῶς γιά τό κοινό καλό, τήν «πόλιν».
Στίς σακάτικες ἡμέρες μας οἱ δημοπίθηκοι εἶναι εἶδος ἐν ἀφθονία. Καλύτερος ὅλων ποιός;
Ο πρωθυπουργός, ὁ Ἀλέξης ὁ Τσίπρας, κατά τήν ἀλήστου μνήμης ἐμφαντική διατύπωση τῆς χρυσῆς πασοκικῆς ἐποχῆς.
«Ὁ Ἀνδρέας ὁ Παπανδρέου» μέ δύο ἄρθρα γιά νά τονιστεῖ τό μεγαλεῖο του ἀντρός.
Ξαφνικά τά ἄδεια ταμεῖα, γέμισαν.
Τά πρωτογενῆ πλεονάσματα.
(Μπορεῖ κάποιος νά ἀπαντήσει στό ἑξῆς ἁπλό ἐρώτημα: Μέ 100, 200, 300 δίς χρέος, πῶς μπορεῖ νά ἔχεις πλεόνασμα καί περίσσευμα;
Ο δημοπίθηκος θά πεῖ χάρη στίς ἱκανότητές του. Μάλιστα.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι γιά τήν δημιουργία ἐκλογικῆς πελατείας καί στήν πολυπόθητο «ψῆφο τοῦ λαοῦ», προσφεύγει στήν προεκλογική λεηλασία τοῦ δημοσίου ταμείου.
«Λεφτά ὑπάρχουν» τσίριζε πρό δεκαετίας ἕτερος δημοπίθηκος, πού ἐκτός της ἀπάτης, διασκέδαζε τόν πικραμένο λαό μέ ἐκεῖνες τίς σπαραξικάρδιες δηλώσεις τοῦ περί «φόρου πισινῶν», ἤθελε νά πεῖ «τῶν πισίνων», τά πηλίκα καί τά πηλήκια.
(Καί ὁ νῦν δημοπίθηκος βαρύνεται μέ ἀρκετούς σολοικισμούς, τοῦ τύπου «τυμβωθηρία», γιά τήν ὁποία λέξη, ἡ παλιά του «συντρόφισσα» Ζωή, τόν ξεπουπουλίασε, λέγοντας τήν ἀμίμητο φράση τοῦ Μάρκ Τουαίην:
«Εἶναι καλύτερα νά κρατᾶς τό στόμα σου κλειστό καί νά σέ περνοῦν γιά ἠλίθιο, παρά νά τό ἀνοίγεις καί νά διαλύεις κάθε ἀμφιβολία».
Αυτό κι ἄν εἶναι «συντροφικό μαχαίρωμα»).
Μέ τόν νῦν δημοπίθηκο «ἀναστήθηκε» καί ὁ μουχλιασμένος «θεσμός», τῶν «αὐθόρμητων» λαϊκῶν συγκεντρώσεων στίς πλατεῖες.
Οἱ διαβόητες λαοθάλασσες καί τό δάσος τῶν σημαιῶν.
Το σκηνικό παρμένο ἀπό τήν μαύρη δεκαετία τοῦ ΄80.
Ἡ ὑπερυψωμένη ἐξέδρα, ὅπου στίς γωνίες συνωστίζονται τοπικοί ὑποψήφιοι, γονυπετώντας γλοιωδῶς γιά μία φωτογραφία μέ τόν λαοπρόβλητο… δημοπίθηκο, σκηνοθεσία καί φωτισμός κατάλληλοι γιά νά προβληθεῖ τό βράδυ στή δημόσια τηλεόραση τοῦ ΣΥΡΙΖΑ, τό μέγα πλῆθος καί πάθος καί κάτω στήν πλατεία ἡ ὀχλοβοή, ἡ ἀντάρα καί ἡ ποδοβολή τῶν ὀπαδῶν, βελάσματα, χρεμετισμοί, ὑλακές, μυκηθμοί, ρεκάσματα, γρυλλισμοί, κοασμοί καί ὀγκανίσματα.
(Μεταξύ βεβαίως τῶν ἀναρίθμητων ζητωκραυγαστῶν, ἐπειδή δέν ἀρκοῦν οἱ τοπικῆς ἐσοδείας, ἐπιστρατεύονται καί ἀρκετοί ἀπό διάφορες περιοχές τῆς ἐπικράτειας.
Στην πόλη τῶν Λαμιέων, πού ὁμίλησε πρόσφατα ὁ δημοπίθηκος, ἐν μέσω τῶν παραληρούντων συντροφισσῶν καί συντρόφων, ἐμφανίστηκαν καί ἀρκετοί Ρομάδες, Ἀφγανοί καί Πακιστανοί «σύντροφοι» καί αὐτοί, πού ὑποπτευόμαστε ὅλοι, ὅτι τούς παρέχονται ἱκανά… τροφεῖα γιά νά μετακινηθοῦν καί νά ἀποθεώσουν τόν μέγα εὐεργέτη τους. (Τροφεῖα=τά πρός τό ζῆν ἀναγκαία). Και τί ὑπόσχεται ὁ δημοπίθηκος πρό τῶν ἐκλογῶν; 50 εὐρώ τόν μήνα, ἴσως λιγότερα, γιά νά τόν ψηφίσουν.
Πώς λέγεται αὐτό; Εξαγορά συνειδήσεων.
Και ρωτῶ: Ὁ ἄνθρωπος πού πρόδωσε τήν Μακεδονία, ὁ ἄθεος ἐθνομηδενιστής, ὁ ἄνθρωπος πού μετέτρεψε τήν πατρίδα σέ παράδεισο τοῦ ἐγκλήματος καί τῆς ἀνομίας, δέν περιφρονεῖ ποταπῶς τήν νοημοσύνη, τήν ἀξιοπρέπεια καί τήν ἱστορία αὐτοῦ του λαοῦ;
Το 1821 κατά τήν ἁγιασμένη ἐπανάσταση, οἱ Τοῦρκοι, στίς ἀρχές της, ἔταζαν στούς καπεταναίους καί τά παλληκάρια τούς χρῆμα καί ἁρματολίκια, γιά νά «κάτσουν φρόνιμα».
Τί ἀπαντοῦσαν; Ελευθερία ἤ θάνατος.
Θυμήθηκα καί κάτι ἀπό τόν ἡρωικό ἀγώνα τῆς ΕΟΚΑ στήν Κύπρο τό 1955.
(Τσιμουδιά γιά τήν Κύπρο καί τίς ἀπροκάλυπτες ἀπειλές τῆς Τουρκίας, ὁ δημοπίθηκος.
Ἄλαλα καί τά χείλη τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολιτεύσεως γιά τήν Μακεδονία).
Ὅταν συνέλαβαν οἱ Ἄγγλοι τόν ἥρωα Κυριάκο Μάτση καί τοῦ πρόσφεραν 500.000 λίρες, τεράστιο ποσό, γιά νά προδώσει τούς συναγωνιστές του, ἀπάντησε στόν κυβερνήτη Χάρντιγκ: «Οὐ περί χρημάτων τόν ἀγώνα ποιούμεθα, ἀλλά περί ἀρετῆς».
Τούτη τήν κρισιμότατη ἐποχή δέν θά μᾶς σώσουν τά ἀργύρια τοῦ δημοπίθηκου, ἀλλά ἄν ἀγωνιστοῦμε, ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, μέ ἀρετή καί τόλμη γιά τήν Ἐλευθερία μας…
Δημήτρης Νατσιός
δάσκαλος-Κιλκίς
