Η Εξωτερική Πολιτική του Ιωάννη Μεταξά έχει ξεκαθαριστεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τους Ιστορικούς επιστήμονες. Ωστόσο, μια...
Η Εξωτερική Πολιτική του Ιωάννη Μεταξά έχει ξεκαθαριστεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τους Ιστορικούς επιστήμονες.
Ωστόσο, μια μερίδα της Ελληνικής κοινής γνώμης θεωρεί πως η πολιτική του στα εξωτερικά ζητήματα ήταν ομιχλώδης, ενώ αρκετοί δε θεωρούν πως είναι αμφιλεγόμενη.
Ποια εξωτερική πολιτική ακολούθησε ο Ιωάννης Μεταξάς;
Ήταν όντως μια φιλοναζιστική και φιλοφασιστική πολιτική προσωπικότητα ή ένας αντικειμενικός κριτής των τότε Διεθνών εξελίξεων;
Όντως ο Μεταξάς υιοθέτησε αρκετά στοιχεία από το Ναζιστικό κόμμα της Γερμανίας και το Φασιστικό κόμμα της Ιταλίας.
Τα στοιχεία όμως που υιοθέτησε ήταν περισσότερο ως προς τη διοικητική οργάνωση της δικτατορίας του, που το παλάτι και σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδος (πλην του ΚΚΕ) είχε εγκρίνει εξ αρχής.
Ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν ορθός κριτής των διεθνών εξελίξεων και αυτό διαφαίνεται από τα λόγια του “Η εξέλιξις της Διεθνούς καταστάσεως ως από τούδε προβλέπεται, απαιτεί και παρά της Ελλάδος την στρατιωτικήν αυτής παρασκευήν”.
Η κυβέρνηση του στήριξε την εξωτερική της πολιτική σε τρεις βασικούς πυλώνες:
• Την ουδετερότητα.
Δηλαδή την αποφυγή κάθε ενέργειας που θα μπορούσε να εμπλέξει την Ελλάδα σε πόλεμο.
Δηλαδή την αποφυγή κάθε ενέργειας που θα μπορούσε να εμπλέξει την Ελλάδα σε πόλεμο.
• Την προετοιμασία της χώρας για παν ενδεχόμενο.
Η προετοιμασία δεν εστιάστηκε αποκλειστικά στα στρατιωτικά ζητήματα, και ο Μεταξάς κατανόησε πως σε περίπτωση πολέμου, οι Έλληνες θα έπρεπε να είχαν κίνητρα για προάσπιση του κράτους τους (εκτός φυσικά από αυτό που επιτάσσει το εθνικό καθήκον) και λόγους εθελούσιας υπακοής στην οποιαδήποτε κυβερνητική απόφαση.
Έτσι, κατάργησε τα αγροτικά χρέη, εισήγαγε το οκτάωρο στην εργασία, καθιέρωση την Κυριακή και την πρωτομαγιά ως αργίες, ίδρυσε το ΙΚΑ, την εργατική και Φοιτητική Εστία.
• Την ομοψυχία.
Η Μεταξική νεολαία Ε.Ο.Ν. στόχευε στην προσδοκώμενη ομοψυχία, την οποία μερικοί προσεγγίζουν με κακοπιστία.
Το Φθινόπωρο του 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς προέδρευε του Ανώτατου Ναυτικού Συμβουλίου, όπου δήλωσε τα εξής: “Προβλέπω πόλεμο μεταξύ Αγγλικού και Γερμανικού συγκροτήματος.
Πόλεμον πολύ χειρότερον από τον προηγούμενον.
Πόλεμον πολύ χειρότερον από τον προηγούμενον.
Εις τον πόλεμον αυτόν θα κάνω ότι μπορώ δια να μην εμπλακεί η Ελλάς, αλλά τούτο δυστυχώς θα είναι αδύνατον.
Και επαναλαμβάνω και πάλιν αυτό προς παντός να μην εξέλθει της αιθούσης ταύτης, είναι περιττόν να σας είπω ότι η θέσις μας στην σύρραξιν αυτήν θα είναι παρά το πλευρόν της Αγγλίας”.
Ποιοι ήταν οι λόγοι για τους οποίους ο Ιωάννης Μεταξάς, ο κατά σειράν πρώτος αριστούχος σε όλα τα έτη της φοίτησης του στη Σχολή Πολέμου του Βερολίνου, ο ουδέτερος υποστηρικτής της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υιοθέτησε μια τέτοια φιλοβρετανική στάση;
Οι λόγοι ήταν γεωπολιτικοί.
Ήδη από το 1934 ο Ιωάννης Μεταξάς είχε διατυπώσει το δόγμα της Εξωτερικής Πολιτικής που θα έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάς.
Την 3η Μαρτίου 1934 δήλωσε: “Η Ελλάς δεν είναι μία χερσόνησος περιβρεχόμενη από θάλασσαν, αλλά μία θάλασσα περιβαλλόμενη υπό ξηράς.
Η Ελλάς δεν δύναται λοιπόν να τα βάλει ως εκ της γεωγραφικής της θέσεως με καμίαν απολύτως ναυτικήν Δύναμιν Μεγάλην.
Είναι πράγμα το οποίον ουδέ δύναται να σκεφθή[...]εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή (η Ελλάς) εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου, εις το οποίον θα ευρίσκεται η Αγγλία”.
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο ο Ιωάννης Μεταξάς διατηρούσε ουδετερότητα φιλική προς την Αγγλία ήταν οι Ιταλικές προκλήσεις πριν την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, κατανοώντας πως τέτοιες σοβαρές προκλήσεις από τον συνέταιρο του Χίτλερ στη Συμμαχία του Άξονα, ήταν μία σοβαρή ένδειξη πως ούτε η Γερμανία ούτε η Ιταλία υπολόγιζαν ως πιθανό σύμμαχο την Ελλάδα.
Αυτό ενδείκνυται στο γεγονός πως την 15η Αυγούστου 1940 τορπιλλίστηκε το ελληνικό ελαφρύ καταδρομικό πλοίο “Έλλη” που όπως δημοσιοποιήθηκε, δέχθηκε βολές από “αγνώστου υποβρυχίου”.
Όμως, η κυβέρνηση Μεταξά διέταξε έρευνες και εντοπίστηκαν θραύσματα της τορπίλλης που έγραφαν για την Ιταλική προέλευση του επιθετικού εξοπλισμού.
Για λόγους κοινωνικής γαλήνης η κυβέρνηση δεν το δημοσιοποίησε, ενώ την ίδια στιγμή η Ιταλία πίστευε πως η Ελλάδα δεν γνώριζε για τις επιθετικές βλέψεις της, και ως εκ τούτου ήταν πλήρως απροετοίμαστη.
Την 8η Απριλίου 1939, παρά την διαβεβαίωση του Ιταλού πρέσβη στην Ελλάδα κυρίου Γκράτσι πως η Ιταλία πρόκειται να σεβαστεί απόλυτα την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Ελλάδας, ο Ιωάννης Μεταξάς δίνει εντολή για πολεμική ετοιμότητα στην Ήπειρο και την Κέρκυρα (που δέχθηκε στο παρελθόν ναυτική ιταλική επίθεση).
Ταυτόχρονα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός γράφει στο ημερολόγιο του:
“Έχω απόφασιν να αντισταθώ μέχρις εσχάτων. Προτιμώ την τελείαν καταστροφήν δια τον τόπον μου παρά την ατίμωσιν”.
Πάντως, στο ημερολόγιο του την 31η Μαΐου 1939 γράφει: “Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι μας άφησαν άοπλους και σχεδόν ανυπεράσπιστους”.
Επιπλέον στις 20 και 21 του ίδιου μηνός είχε γράψει “Κατά πάσα πιθανότητα πόλεμος Ιταλίας, ας μας βοηθήσει ο Θεός.
Θέσις Ελλάδος δύσκολη”.
Εκεί ο Ιωάννης Μεταξάς αντιλαμβάνεται πως η Ελλάς θα πρέπει πάση θυσία να παραμείνει ουδέτερη και να μην εμπλέξει τη χώρα σε πόλεμο, ανεξάρτητα συμμαχικού μετώπου.
Στις 10 Ιουνίου 1940 η Ιταλία εισέρχεται στον πόλεμο κατά των Αγγλογάλλων.
Έτσι, την 11η Ιουνίου 1940 δηλώνει ότι η Ελλάδα θα παραμείνει αυστηρά ουδέτερη και δεν θα επιτρέψει στον βρετανικό στόλο να εισέλθει στα ελληνικά λιμάνια.
Αυτό δεν έγινε διότι ξαφνικά ο Μεταξάς αποφάσισε να ακολουθήσει πολιτική φιλικά προσκείμενη προς τον Άξονα, αλλά διότι προσπαθούσε να καθυστερήσει και να αναβάλει με κάθε δυνατό τρόπο τον πόλεμο μεταξύ Ελλάδος-Ιταλίας.
Ο Ιωάννης Μεταξάς, έχοντας εντονότερες ανησυχίες μετά την απόλυτη στρατιωτικοποίηση της Αλβανικής μεθορίου γράφει την 1η Οκτωβρίου 1940 για το “επικείμενον τέλος” όμως παρόλα αυτά προχωρεί στην απελπιστική κίνηση να ζητήσει από τον Χίτλερ τη μεσολάβηση του για να κατευνάσει την Ιταλία.
Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν περιορίστηκε μόνο στην πολιτική ουδετερότητας για την προστασία της Ελλάδας.
Το 1936 η νεοσύστατη κυβέρνηση του προχώρησε σε παραγγελίες αυστηρά αμυντικού εξοπλισμού.
Συγκεκριμένα παρήγγειλε:
1. 285 πολεμικά αεροσκάφη που θα έφθαναν στην Ελλάδα μέχρι το 1942.
Ένεκα του ξεσπάσματος πολέμου η παροχή τους διακόπηκε από τις χώρες παραγωγής και έτσι συμπληρώθηκε μόνο το 42% της παραγγελίας.
2. Από τη Μ.Βρετανία παρήγγειλε πολεμικά πλοία, αεροπλάνα, αεροπορικούς κινητήρες και ανταλλακτικά.
3. Από τη Γαλλία παρήγγειλε πυροβόλα, αεροπλάνα, πυρομαχικά.
4. Από τη Πολωνία παρήγγειλε αεροπλάνα.
5. Από την Τσεχοσλοβακία παρήγγειλε οπλισμό αεροσκαφών.
6. Από τη Γερμανία παρήγγειλε αντιαεροπορικά πυροβόλα, αεροπλάνα, αεροπορικούς κινητήρες, ανταλλακτικά αεροπλάνων.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι παραγγελίες, σε μεγάλο βαθμό δεν εκπληρώθηκαν ποτέ ένεκα της έναρξης του πολέμου που οδήγησε αυτά τα κράτη με πολιτικές αποφάσεις να μην εξάγουν αλλά να κρατούν τον οπλισμό των βιομηχανιών τους.
Η Ελλάδα την 28η Οκτωβρίου διέθετε:
• 910 πυροβόλα.
• 301 αντιαεροπορικά πυροβόλα.
• 48 αντιαρματικά.
• 323 Όλμους.
• 4.852 πολυβόλα.
• 13.200 οπλοπολυβόλα.
• 499.700 τυφέκια.
• 1 θωρηκτό πλοίο.
• 10 αντιτορπιλικά πλοία.
• 6 υποβρύχια.
• 5 Τορπιλάκατοι.
• 318 αεροπλάνα.
Από το 1936 η κυβέρνηση Μεταξά προχώρησε στην κατασκευή οχυρωματικών έργων κατά τη γραμμή των Βουλγαροελληνικών συνόρων, και έλαβε το όνομα “Οχυρωματική Γραμμή Μεταξά”.
Η κατασκευή αυτών των έργων κόστισε 100 εκατομμύρια δραχμές και λογίζεται ως το περισσότερο δαπανηρό αμυντικό οχυρωματικό έργο του 20ου αιώνα, ενώ δέχτηκε τον θαυμασμό των Γερμανών Στρατηγών και Στρατιωτικών αξιωματικών κατά τη διάρκεια της Γερμανικής επίθεσης.
Το περισσότερο θαυμαστό γύρο από το έργο ήταν η μυστικότητα του, καθότι δεν γνώριζε κανείς για την κατασκευή του, ούτε για την μετέπειτα ολοκληρωματική ύπαρξη του.
Για τον εξοπλισμό και την οχύρωση της χώρας δαπανήθηκαν συνολικά 12 δισεκατομμύρια δραχμές.
Συμπερασματικά ο Ιωάννης Μεταξάς είχε συγκεντρώσει όλο το βάρος του ενδεχομένου έναρξης πολέμου από την Ιταλία προς την Ελλάδα, φροντίζοντας να μην επιβαρύνει την ελληνική κοινή γνώμη με τέτοιες πληροφορίες.
Το επιχείρημα πως ο Ελληνικός λαός είχε πει το “ΟΧΙ” στον πόλεμο, αποτελεί ένα παιδαριώδες επιχείρημα.
Ο Ελληνικός λαός δεν γνώριζε τις προκλήσεις της Ιταλίας πριν τον πόλεμο, ούτε τις ανησυχίες του Ιωάννη Μεταξά, τα εξοπλιστικά του προγράμματα και τα οχυρωματικά του έργα.
Ακόμη περισσότερο, την 28η Οκτωβρίου 1940 όταν ο Ιταλός πρέσβης Εμμανουέλλε Γκράτσι επισκέφτηκε την οικία του Μεταξά στις 03:00 τα χαράματα, όταν ο λαός κοιμόταν ήσυχος, ο Ιωάννης Μεταξάς είχε πει στον Γκράτσι απαντώντας στα Γαλλικά στο ιταλικό τελεσίγραφο “alors c’ est la guerre” (μτφρ: Λοιπόν, έχουμε πόλεμο).
